Türkiyenin Matematik Konumu

Türkiyenin matematik konumu 26-45 Doğu meridyenleri ile 36-42 Kuzey paralelleri arasında yer almaktadır. Dünya’ya göre bu yer de Türkiye Kuzey Doğu yarım kürede yer alır demektir.

Peki Türkiye’nin matematik konumunu belirlerken yukarıda bahsettiğimiz paralel ve meridyen ne demektir?

Paraleller ve özellikleri: Paraleller doğu-batı doğrultusunda konum belirlemek amacıyla çizilmiş hayali dairelerdir. Paralelin bir diğer terim adı da enlemdir.

En büyük paralel dairesi ekvatordur , resimde 0 derece ile gösterilen dairedir. Buradan çıkaracağımız  bir sonuç vardır, eğer en büyük paralel ekvatorda ise bu Dünya’nın geoid bir şekle sahip olduğu anlamına gelir. Yani Dünya’nın şekli kutuplardan basık ve ekvatordan şişik olarak aklımızda bulunmalıdır.

Paralellerin çevreleri Ekvator’dan kutuplara doğru küçülmektedir. ( Yine Dünya’nın yuvarlak bir şekle sahip olduğunu kanıtlar )

Bu temel bilgilerin dışında Kpss sorularında enlemler açısından bilmemiz gereken bazı özellikler vardır, şimdi bunları sıralayalım:

– Aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerin;

* Güneş ışınlarını alış açısı

* Aydınlanma ve gece-gündüz süreleri

* Yer çekimleri

* Herhangi bir paralele olan uzaklıkları

* Grup ve Tan zamanları (Yani Güneş’in doğduğu ve battığı vakitler)

* Aynı cisimlerin gölge boyları

* Çizgisel hızları ( Dünya’da bir yerin birim zamanda dönerken aldığı yoldur.)

her zaman aynıdır ve aynı kalacaktır.

–  İki enlem arası mesafe 111 km’dir. İki enlem arasındaki mesafeyi (enlem sayısı x 111) şeklinde bulabiliriz. Örneğin 28 Güney  32 Kuzey enlemleri arası mesafe: 60×111 =6660 Km’dir.

* Özel Enlemler:

1) Yengeç Dönencesi: Kuzey yarım kürede güneş ışınlarının dik düştüğü son enlemdir. Yengeç dönencesi sadece 21 Haziranda güneş ışınlarını dik alır.

2) Oğlak Dönencesi: Güney kürede güneş ışınlarının dik düştüğü son enlemdir. Oğlak Dönencesi sadece 21 Aralık’ta güneş ışınlarını dik almaktadır.

3) Kuzey ve Güney Kutup Daireleri: Gece-gündüz sürelerinin 24 saate olaştığı son enlemlerdir.

4) Kutup Noktaları: Güneş ışınlarını en eğik açıyla yer alan bölgelerdi. Kutup noktalarında 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanmaktadır.

5) Ekvator: Belki de coğrafya dersinde karşımıza en sık çıkan Ekvator Dünya’yı iki eşit parçaya bölmektedir. 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş ışınlarını dik ekvatorda saat tam 12:00’de cisimlerin gölge boyları sıfır olur.

Tüm bu özel enlemlere bağlı olarak bazı kuşaklar oluşmaktadır. Ekvator ile dönenceler arasındaki kuşak Tropikal Kuşak, dönencelerle kutup daireleri arasındaki kuşak Orta Kuşak ve kutup daireleri ile kutup noktaları arasındaki kuşak ta Kutup Kuşağı olarak adlandırılmaktadır.

Meridyenler ve Özellikleri: Meridyenler de konum belirlemek amacıyla çizilmiş olan hayali dairelerdir ancak doğrultusu kuzey-güney şeklindedir. Meridyenlerin bir diğer ismi de Boylamdır.

Başlangıç meridyeninin Greenwich (İngiltere’den) geçtiği kabul edilir. İki meridyen arası mesafe ekvatordan kutuplara doğru azalır ve bunun sebebi Dünya’nın geoid bir şekle sahip olmasıdır.

Yine iki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır. Peki meridyenler arası zaman farkı kutuplardan ekvatora doğru azalır mı? Hayır. İki meridyen arası zaman farkı her yerde aynıdır ve 4 dakikadır. Peki bunun sebebi nedir derseniz çizgisel hızın Dünya üzerinde farklı olmasından kaynaklanır.

İki meridyen arasındaki zaman farkını bulmak için arada kaç meridyen olduğu bulunur ve bulunan sayı 4 ile çarpılır.

– Aynı meridyen üzerinde yer alan merkezlerin:

* Yerel saatleri

* Öğle vakitleri

* Diğer boylamlarla arasındaki zaman farkı

her zaman aynıdır ve aynı kalacaktır.