Temel Hukuk Bilgileri

Temel Hukuk Bilgileri konusuna hukuk kelimesinin anlamı ile başlayalım. Hukuk kelimesi Arapça ”hak” kelimesinin çoğuludur. Peki hukuk neden vardır? Toplumsal hayatın sürebilmesi içi gerekli olan düzen için hukukun var olması gerekmektedir. Bunlarına başında da sosyal hayatı düzenleyen kurallar gelmektedir. Biz bunlara Toplumsal Düzen Kuralları diyoruz.

TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI

* Hukuk Kuralları: Bireylerin birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kuralladır. Hukuk kurallarına uyulmadığı takdirde maddi müeyyide yani devlet tarafından uygulanan bir kamu gücü karşımıza çıkar.

* Din kuralları: Tanrı tarafından konulduğuna inanılan ve insan davranışlarını düzenleyen emir ve yasaklardır.

* Ahlak Kuralları: Kişinin kendi vicdanı tarafından konulan ve kendi davranışlarını düzenleyen, vicdan azabı ile cezalandırılması mümkün olan emir ve yasaklardır. Subjektif Ahlak kuralları kişinin kendisine olan davranışlarını, Objektif Ahlak kuralları da kişinin başkalarına karşı davranışlarını düzenler.

* Görgü Kuralları: Toplum içindeki davranışları düzenleyen kurallardır.

Din, Ahlak ve Görü Kurallarına uyulmadığı takdirde manevi müeyyide yani toplum tarafından uygulanan yaptırımlar karşımıza çıkar.

Dikkat: Görenekler ile örf adetler aynı değildir. Görenekler her bölgeye göre değişiklik gösterebilir ( Her bölgenin ayrı bir kutlama, düğün şekli olabilir). Ancak örf ve adetler ülkenin her yerinde uygulanır ( Büyüklere saygı, yardım etmek gibi).

HUKUKUN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI

* Pozitif Hukuk: Bir ülkede yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız kuralların tümüne denir.

* Mevzu Hukuk (Mevzuat): Bir ülkede yürürlükte bulunan sadece yazılı kuralların tümüdür. Yetkili makamlarca konulmuştur.

* İdeal ( Doğal-Tabii) Hukuk: Olması istenen veya olması gereken hukuktur.

* Tarihi Hukuk: Şu an yürürlükte olmayan ve geçmişte kullanılmış hukuk türüdür.

HUKUKUN KAYNAKLARI

1) Yazılı Kaynaklar: Hakimin bakmak zorunda olduğu kaynaklardır. Yetkili makamlarca konulmuş olan bu kaynaklar Türk Hukuku’nda Normal Hiyerarşisi başlığı altında toplanmaktadır .

Normlar Hiyerarşisi sırayla;

Anayasa

Kanun( Milletler arası antlaşmalar, Kanun hükmünde kararnameler ve meclis içtüzüğü de Kanunlara eş değerdedir)

Tüzük

Yönetmelik

Genelge

Yönerge

şeklinde gitmektedir. İleride bu başlıklara tek tek değineceğiz.

2) Yazısız Kaynaklar: Hakimin bakmak zorunda olduğu kaynaklardır. Sadece özel hukukta uygulanan  bu hukuk kurallar örf ve adetlerdir.

Bir örf ve adetin hukuk kuralına dönüşmesi için şu 3 özelliği taşıması gerekir:

– Maddi Unsur: Sürekli ve tekrarlanma

– Manevi Unsur: Genel inanış

– Kanuni Unsur: Devlet desteği yani maddi yaptırım şartıdır.

3) Yardımcı Kaynaklar: Hakim bakmak zorunda değildir. Bunlar İçtihatlar (Yargısal Kararlar) ve Doktrinlerdir (Bilimsel Görüşler). İçtihatlar hakimi bağlayıcı nitelikte değildir ancak İçtihadı Birleştirme Kararları bağlayıcı olmaktadır.

Eğer yazılı ve yazısız kuralların hiçbirinde hüküm yoksa buna Hukuk Boşluğu denir. Sadece yazılı kural yoksa buna da Kanun Boşluğu denir. Kanun Boşluğu da 2’ye ayrılmaktadır. Bunlar:

* Kural İçi Boşluk: Kanun koyucunun bilerek ve isteyerek bıraktığı boşluktur. Hakime takdir yetkisini kullanması için bırakılmıştır.

* Kural Dışı Boşluk: Kanun koyucunun istemeden bıraktığı boşluktur. Gerçek (Açık) Boşluk kanunlarda somut olaya uygulanacak bir kuralın bulunmaması durumudur. Gerçek Olmayan (Örtülü-Zımni) Boşluk da kanunda o meselenin olup uygulanmasının tatmin edici olmamasıyla ortaya çıkan boşluktur.