Gelişim Psikolojisi  
Öğrenme Psikolojisi 
Öğretim Yöntem ve Teknikleri
Ölçme ve Değerlendirme
Program Geliştirme
Rehberlik

Eğitim Bilimleri soruları, Kpss A Grubu öğretmen adaylarının Kpss lisans düzeyinde girmek zorunda olduğu sınavın sorularını kapsamaktadır. Eğitim Bilimleri Gelişim Psikolojisi, Öğrenme Psikolojisi, Ölçme ve Değerlendirme, Program Geliştirme, Öğretim Yöntem ve Teknikleri ve Rehberlik derslerinden oluşmaktadır. Bu derslerin eğitim bilimleri içerisinde soru dağılımı; gelişim psikolojisi 12, öğrenme psikolojisi 16, ölçme ve değerlendirme 12, program geliştirme ve sınıf yönetimi 8, öğretim yöntem ve teknikleri 20 ve rehberlik 12, şeklinde toplamda 80 soru olmak üzere dağılmaktadır.

Eğitim bilimleri derslerinin çoğu öğretmen adaylarının üniversitede almış olduğu konulardan oluşmaktadır. Ancak bu öğretim konusu, öğretilen üniversiteye göre değişmekte ve öğrenciler mecburen konuları Kpss düzeyinde öğrenmek için ek kaynaklara ihtiyaç duymaktadır. Kimisi dersaneye gitmekte , kimisi durumuna göre evde çalışmaktadır. Dersaneye de gitseniz, kendi imkanlarınızla da çalışsanız KpssKonu.Com size her zaman destek olmaya çalışacaktır.

Genel Yetenek-Genel Kültür ders öğretmenleri genelde tek bir alanda uzman olmuş kişilerdir. Ancak Eğitim Bilimleri dersleri birbiriyle çok bağlantılı olduğu için bu dersin öğretmenleri tüm konular hakkında bilgiye sahip olmalıdır. Bu da eğitim bilimleri öğretmenlerinin az bulunmasına, bulunsa dahi eğitim konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığından öğretmen adaylarının konuyu daha zor öğrenmesine sebep olmaktadır. Bunun nedeni aslında açıktır. Eğitim öğretmenlerinin çoğu  genelde üniversitede öğretimini devam ettirmekte olan akademik kariyere sahip kişilerdir ve bilgilerinden emindirler. Ancak Kpss ile çoğu zaman nedense hep çatıştıklarını görmekteyiz. Memur adayları da ikilemde kalmaktadır. Acaba bizim öğretmenimiz mi daha iyi biliyor yoksa Kpss mi? Aslında bu soruyu kendimize sormamamız gerekir. Çünkü bizi öğretmen yapan Kpss’dir, öğretmenimiz değil! Bu yüzden ”bu nasıl soru, eğitimde böyle birşey yok, onu ben de bilmiyorum” diyen ve laf kalabalığı yapan sözde eğitim öğretmenlerinden uzak durunuz. Ya dersaneyi değiştiriniz, ya öğretmeninizi… ya da izlediğiniz ders videosunu kapatın. Çünkü, tekrar ediyorum, bizi öğretmen yapacak olan Kpss’dir ve bize Kpss soru mantığında sınava hazırlayan ve bu bağlamda bilgi birikimine sahip öğretmenlere ihtiyacımız vardır. Yoksa her üniversitede bu eğitim bilimleri öğretmenlerinden bulunmaktadır. Bu kişilere eminim siz öğretmen adayları da şahit olmuşsunuzdur. Maalesef Kpss düzeyinde eğitim veren öğretmen sayımız azdır, bu yüzden de iyi dersanelerin iyi öğretmenleri için sizden istediği fiyat fazladır. Dersane fiyatının fazla olmasının sebeplerinden biri de bu anlattıklarımızdandır.

Çalışmak istediğiniz konulara bağlı dersler yukarıda sıralanmıştır. İstediğiniz dersin üzerine tıklayarak o dersle ilgili konular karşınıza çıkacaktır.

Herkese Başarılar.

Bu yazı Eğitim Bilimleri Konuları ilk olarak şurada görüldü: .

Mesleki gelişim süreci rehberlik dersinde işleyeceğimiz bir diğer başlık olup önem arz etmektedir. Kpss rehberlik dersinin bu bölümünde meslek seçiminde verilen kararlar, ortaöğretim sürecinde verilen mesleki kararlar, meslek seçiminde sunulan yardımların önemiyle beraber bu sürecin aşamaları ele alınacak.

Mesleki Gelişim Süreci

Meslek seçimi bir anda verilen bir karar değildir. Bu kararların mesleki gelişim süreci içinde biçimlendiği ise artık kesinleşmiştir. Peki mesleki gelişim sürecini tanımlamak istersek nasıl bir tanım ortaya çıkar?

Mesleki gelişim süreci, çocuklukta bir meslek fikrinin oluşmaya başladığı andan itibaren, yetişkinlikte herhangi bir meslek sahibi oluncaya kadar geçen evrelerden oluşu ve bu süreyi kapsar. Aslında bu tanımdan da konunun ana fikrini basitçe kavrayabiliriz. Aslında meslek seçiminde kritik bir süreç olan bu zaman zarfında birey iyi yönlendirilmeli ve bireye en uygun seçenekler sunulmalıdır.

Bunlarla beraber artık günümüzde mesleki rehberlik sadece ortaöğretim döneminde yapılan meslek seçimine yardım hizmetleri olarak değil, mesleki gelişim sürecinin çeşitli dönemlerinde bireylerin meslek seçimine hazır hale gelmesi için sunulan yardımlar olarak ele alınmaktadır.

Isaacson 1986 yılında mesleki gelişim sürecinin 5 aşamada yaşandığını belirtmiştir. Şimdi bu aşamaları inceleyelim.

Mesleki Gelişim Süreci Aşamaları

1) Uyanış ve Farkında Olma (5-12 Yaş)

Çocuk bu dönemde çevresinde bulunan yetişkinlerin bir meslek sahibi olduğu ve kendisinin de bir meslek edinmesi gerektiği konusunda farkındalık geliştirir. Bu dönemde çocukta meslek seçiminde kendi ilgileri ön plandadır. Özdeşime dayalı mesleki seçimler yapar.

2) Meslekleri Keşfetme ve Araştırma (12-15 Yaş)

Bu dönemde çocuklar çok fazla detaya girmeseler de meslekleri ve özelliklerini incelerler.

3) Karar Verme (15-18 Yaş)

Birey, kendi özellikleri ile meslekleri gerçekçi şekilde analiz ederek kendisine uygun bir mesleği tercih eder. Bu dönemde öğrencinin özdeşime dayalı meslek seçmesi beklenmez. Kendi yetenek ilgi ve kişilik özellikleriyle örtüşen bir meslek seçimi yapılmalıdır.

4) Hazırlık Aşaması (18-23 Yaş)

Bu dönemde birey, tercih ettiği meslekle ilgili eğitim sürecine girer.

5) İşe Yerleşme (23 Yaş ve Sonrası)

Mesleki gelişim süreci içindeki bu son aşamada birey artık eğitimini aldığı mesleği icra etmeye başlar.

Bu beş aşamayla birlikte Kpss Rehberlik dersindeki mesleki gelişim süreci konusunu tamamlamış olduk. Bir sonraki eğitim bilimleri rehberlik konumuz ‘Öğretim kademelerine göre mesleki gelişim görevleri’ olacaktır.

Bu yazı Mesleki Gelişim Süreci ilk olarak şurada görüldü: .

Kohlberg Ahlak Gelişimi, aslında bir önceki konu olan Piaget’in Ahlak Gelişimi ile bağıntılı bir konudur. Eğitim Bilimleri, Gelişim Psikolojisi konuları içinde önemli bir yere sahip olan Kohlberg Ahlak Gelişimi başlığına, KPSS sorularında ve cevap şıklarında seçenek olarak da sıkça rastlamaktayız. Bir önceki konu başlığımız Piaget ahlak gelişimiydi, şimdi de Kohlberg Ahlak Gelişimi konusunun ayrıntılarını inceleyelim.

Kohlberg Ahlak Gelişimi

Kohlberg Ahlak Gelişimi, Piaget’in ahlak kuramının aslında yeniden anlamlandırılmasıdır. Kohlberg, bu kurama dayalı olarak kendi kuramını geliştirmiştir. Kohlberg, Piaget’in ahlak kuramındaki temel doğrulara bağlı kalmasıyla beraber, ahlaki ikilem içeren bazı hikayeler kullanmıştır. Bu hikayelerde, bireyin davranışları ”doğru – yanlış” cevaplarıyla ilişkilendirilir. Fakat Kohlberg ahlak gelişimi kuramını ”doğru – yanlış” cevaplarına göre değil, bu cevaplara yapılan açıklamalarla ortaya çıkarmaktadır.

Kohlberg’e göre ahlaki evreler düzenli bir sıra izlemektedir. Bir sonraki evreye ancak bir önceki evre sindirilince geçilebilir.

Her basamak bir sonraki basamağın ön koşuludur. Her birey farklı evrelerde sonlanabilir.

Bilişsel gelişim, ahlaki gelişim için ön koşuldur fakat yetersizdir. Ahlaki gelişim için empati şarttır.

Kohlberg, insanların altı yargı aşaması geçirdiğini söylemiştir ve bunları üç düzey içerisinde açıklamıştır. Bunlara genel olarak bir bakalım ve sonra ayrıntılarına geçelim.

1. Gelenek Öncesi Düzey

• Ceza ve İtaat Eğilimi
• Saf Çıkarcılık (Araçsal İlişkiler Eğilimi)

2. Geleneksel Düzey

• İyi Çocuk Eğilimi (Kişilerarası Uyum)
• Kanun ve Düzen Eğilimi

3. Gelenek Sonrası Düzey

• Toplumsal Sözleşme Eğilimi
• Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi

Gelenek Öncesi Düzey

Kohlberg’e göre gelenek öncesi düzeyde, ihtiyaç karşılanırken otoriteye itaat ve çıkarlar göz önünde tutulmaktadır. Davranışın fiziksel etkileri önemlidir ve İD baskındır.

İtaat ve Ceza Dönemi: Davranış sonucunda sadece doğru ve yanlışa bakılır. Doğru ve yanlışı belirleyen ödül ve cezadır. Otorite varsa kural vardır. Birey bu aşamada dürtüsel hareket eder ve kurallar tamamen dışsaldır.

Davranışın yapılıp yapılmaması, otoriterin varlık, yokluk durumuna göre değişmektedir.

Saf Çıkarcı Dönem (Araçsal İlişkiler Eğilimi): İhtiyaç karşılandığı sürece kurallara uyulur. Birey için her şey karşılıklıdır. Doğru olan, diğer insanların ihtiyaçlarını da dikkate alan somut ve pragmatik bir alışveriştir.

Geleneksel Düzey

Birey kişi sayısını biraz daha genişletecektir ve bu dönemle birlikte birey, ilk kez kendi ihtiyaçlarını ikinci plana atacaktır. Empati yeteneğiyle birlikte birey artık kendini başkalarının yerine koyabilmektedir.

Geleneksel düzeyde grubun beklentileri bireyin kendi beklentileri kadar değerlidir. Grupsal bir bencillik anlayışı vardır. Kendi bulunduğu grup, diğer gruplardan üstün tutulmalıdır.

İyi Çocuk Eğilimi (Kişilerarası Uyum): Çevresindeki insanların ihtiyaçları ve beklentilerine, kendine biçilen role göre davranır. Grubuna karşı düşünceli ve özverilidir. Bu süreçte artık birey, olayları çevresindeki kişilerin gözleriyle görmeye başlar, yani empati kurar.

Kanun ve Düzen Eğilimi (Toplumsal Uyum): Değer yargıları, kurallar toplumun düzeni için olmazsa olmaz olarak görülür. Dolayısıyla kanunların, yönetmeliklerin değiştirilmesine, ihlaline karşı çıkarlar. Kanun ve düzen eğiliminde genel anlamda yasaların, kanunun üstünlüğü esastır.

Gelenek Sonrası Düzey (İlkeli Ahlak)

Kohlberg ahlak gelişimi konusunda gelenek sonrası düzeyde artık çıkarcılık tamamen bitmiştir. Bağımsız değerler sistemi oluşmuştur. Gelenek sonrası düzeyde yer alan bireyler, mevcut otoriteden bağımsız olarak toplumsal düzeni, yasaları, kanunları artık sorgulayabilmektedir.

Kohlberg, Piaget’in her bireyin soyut işlemler dönemine çıkamayacağı bilgisine paralel olarak, insanların büyük bir kısmının geleneksel düzeyden ahlaki yargılarda bulunduklarını, gelenek sonrası düzeye çok az sayıda insanın çıkabileceğini belirtmiştir.

Toplumsal Sözleşme Eğilimi: Toplumun üzerinde anlaştığı konular korunmalıdır. Ancak ihtiyacı karşılamayan düzenler toplum yararına değiştirilebilir.

Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi: Sistem ve kurallardan çok insan hakları, özgürlük, adalet, demokrasi gibi ilkeler ön planda tutulur. Yarar tüm insanlık içindir. Etik ilkeler göz önünde tutulur ve ahlak üstü bir anlayış oluşur. Evrensel ahlak düzeyi, bireyin ahlak ilkelerini kendinin seçip oluşturduğu, ahlak gelişiminin son aşamasıdır.

Kohlberg’e Yapılan Eleştiriler

Diğer düşünürler ve ahlak kuramları savunucuları tarafından bazı eleştiriler yapılmıştır. Bunları madde olarak sıralayalım:

• Kohlberg sadece ahlaki düşünce üzerinde yoğunlaşmıştır. Davranışa yansıyıp yansımaması üzerinde durmamıştır.
• Sadece adalet üzerinde durmuştur. Kuramında Adalet = Ahlak anlayışı vardır.
• Cinsiyet ve kültürel farklılıklar göz ardı edilmiştir.

KPSS Eğitim bilimleri Gelişim Psikolojisi dersine ait Kohlberg Ahlak Gelişimi kuramını bu bölümde inceledik. Bir sonraki gelişim psikolojisi dersimizin konusu Gilligan Ahlak Gelişimi olacaktır.

Bu yazı Kohlberg Ahlak Gelişimi ilk olarak şurada görüldü: .

İhtiyaç belirleme teknikleri konusunda Deplhi tekniği (anket geliştirme), Progel (Dacum) tekniği, Meslek (iş) analizi, gözlem, görüşme, testler (ölçme araçları), kaynak tarama başlıkları ele alınacaktır. Bir önceki konuda İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları konusunu ele almıştık. İhtiyaç Belirleme Teknikleri konusu da  bir önceki konuya paralel olmakla beraber genelde KPSS konularında ve üniversitelerde aynı başlık altında incelenmektedir. Şimdi bu teknikleri açıklayalım.

İhtiyaç Belirleme Teknikleri

İhtiyaç belirleme yaklaşımlarından birine göre belirlenen bir ihtiyacı somutlaştırmak gerekir. Bu amaçla da İhtiyaç Belirleme Teknikleri kullanılır ve sonuçta bir değerlendirme yapılır. Bunlar aslında ihtiyaç analizi teknikleridir.

1. Delphi Tekniği: Bir konu ile ilgili seçilmiş uzman bir grubun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması sürecidir. Delphi tekniğinin olumlu yönleri ve kullanım alanlarına bakmadan önce temel özelliklerini inceleyelim:

• Ortak görüş ve düşünceleri belirlemek üzere bireylerden yazılı olarak alınan raporların değerlendirilmesine dayanır.
• Gelecekte nelerin nasıl olacağı üzerinde görüşlerin alınması esastır.
• Analitik yaklaşımla kullanılır.
• Tahmin ve varsayıma dayalıdır.
• Önce amaçlar belirlenir, gelecekte dönüşebileceği durum tahmin edilir.
• Ekonomiktir.
• Baskın görüşlerden etkilenmez.
• Konu dışına sapma engellenir.
• Kısa sürelidir.

Delphi Tekniğinin Olumlu Yönleri

• Bağımsız düşünmeyi sağlar.
• Ekonomiktir.
• Bir baskı altında kalınmadan görüşler açıklanabilir.
• Konu dışına çıkılmaz.

Delphi Tekniğinin Kullanım Alanları

• İhtiyaç Analazi.
• Politika.
• Eğitim.
• Pazar araştırması.
• Eğilimleri kestirme.
• Kurumların amaçlarının belirlenmesi.
• Standartların oluşturulması.

2. Progel (Dacum) Tekniği: Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu işte bulunan deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme sürecine progel tekniği denir. Özellikle eğitim çevrelerinde geliştirilen ve kullanılan bir tekniktir.

Progel tekniğinde mesleğin beceri profilleri çıkarılarak yeterlilik alanları belirlenir.

Bu teknikte meslekle ilgili tutum önemli değildir, beceri daha önemlidir. Ayrıca iş analizi çalışmalarına dayanır. İşin geçerli en gerekli işlemleri, işin ustaları tarafından belirlenir.

Progel (Dacum) Tekniğinin Kullanım Alanları

• Eğitim
• İş tanımları yapma
• Beceri testleri geliştirme
• Program geliştirme
• Öğrenci ya da işçi değerlendirme
• Rehberlik

Progel Tekniğinin İşleyişi

• Program ya da iş alanının belirlenmesi
• Beceri alanlarının belirlenmesi
• İşlemler ve bu işlemlerle geliştirilecek program kapsamının tanımlanması
• Beceri alanları ve işlemlerin gözden geçirilmesi
• Bilgi ve beceriye dayalı işlemlerin sıralanması
• İş için gerekli olan işlemlerin belirlenmesi
• İş için gerekli olan işlemlerin değerlendirilmesi

3. Meslek (İş) Analizi Tekniği: Meslek analizi tekniğinde iş ya da meslek fonksiyonlara ayrılır. Bu işler sıralı ve ayrıntılıdır. Bunlar bilgi, beceri, mesleki tutum ve alışkanlıklardan oluşmaktadır.

4. Gözlem: Genelde eğitimciler tarafından kullanılan gözlem tekniği okul merkezli bilgi ve araştırma verilerine dayalıdır. Gözlem tekniğinde olaylar gerçekleştiği ortamda incelenir ve ortaya çıkan ihtiyaçlar rahat tespit edilebilir.

5. Testler – Ölçme Araçları: En çok yararlanılan tekniktir. Ölçme araçları bireyde aranan özelliklerin ne kadarının var olduğunun saptanmasını sağlar. Testlerden ise daha çok öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak amacıyla program başında ve program sürecinde yararlanılır.

6. Kaynak Tarama: Yazılı dokümanlar vasıtasıyla ihtiyacın belirlenmeye çalışılmasıdır. İhtiyaç Belirleme Teknikleri konusunun son ana başlığı olan Kaynak tarama tekniğinin özelliklerini sıralayalım:

• Son yıllardaki literatür ve eğilimler ortaya çıkarılmalıdır.
• Denetim yapan kişi ve kuruluşların hazırladıkları raporlar ihtiyaç analizinde kullanılabilir.
• Programın uygulanmasında sorunlar varsa bunlar programın geliştirilmesinde kullanılabilir.

Kaynak tarama tekniği 3 aşamada gerçekleşir:

a. Literatür Taraması: Son yıllardaki eğilimler, eğitim kurumları ve üniversitelerdeki eğitim programlarının gelişimi incelenebilir.

b. Raporların Değerlendirilmesi: İlköğretim ve bakanlık müfettişleri ile YÖK denetleme kurulunun hazırladıkları raporlar incelenebilir.

c. Mevcut Programın İncelenmesi: Mevcut programın eksik ve aksayan yönleri tespit edilerek hangi boyutların birbiriyle ilişkili olarak nasıl düzenlenebileceği düşünülebilir.

KPSS Eğitim Bilimlerinde yer alan Program Geliştirme dersine ait İhtiyaç Belirleme Teknikleri ve bu tekniklerin açıklamalarını irdeledik. Bir sonraki Kpss program geliştirme konusu program tasarısı hazırlama bölümünden Hedef olacaktır.

Bu yazı İhtiyaç Belirleme Teknikleri ilk olarak şurada görüldü: .

Temel Öğretme Modeli Glasser tarafından ortaya atılmıştır. Temel Öğretme Modeli bilişsel kuramdan etkilenmiştir. Konumuzda Temel Öğretim Modeli Basamakları ve Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemini inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Anlamlı Öğrenmeyi işlemiştik. Sıradaki konumuz ise kpss öğretim yöntem ve teknikleri dersi Temel Öğretme Modeli olacaktır.

Temel Öğretme Modeli

Glasser insanların ihtiyaçlarını beş grupta toplamıştır. Bunlar :

1. Fizyolojik ihtiyaçlar
2. Sevgi
3. Güç
4. Özgürlük
5. Eğlence

Glasser, öğretme işinin en iyi sınıfta okulda öğretmen tarafından yapılacağını vurgular. Temel Öğretme Modeli sistem yaklaşımına dayalı olarak geliştirilmiştir. Bu model dört öğeden oluşmaktadır.

Temel Öğretim Modeli Basamakları

1. Öğretim hedefleri

Öğrencilere sürecin sonunda kazandırılacak yeterliliklerdir.

2. Giriş davranışları

Öğrencinin gelişim özellikleri, eğitim ihtiyaçları, özgeçmişi, yetenekleri gibi öğrenme için gerekli olan faktörlerdir.

3. Öğretim İşlemleri

Bu aşama 1. ve 2. aşamalara bağlı olarak yapılır. Eğitim ortamlarının düzenlenmesi, öğretim ilke, yöntem ve teknikleri, araç ve gereçlerin belirlenmesidir.

4. Değerlendirme

Öğretim süreçlerinin düzeyinin belirlenmesidir. Belirleme sonunda varsa öğrencilerin öğrenme eksiklikleri giderilir, yanlışları düzeltilir ve başarı düzeyi hakkında bilgilendirilir.

Sınıfta başarılı olmak için iç ve dış pekiştireçler önemlidir. Öğrenciye yüksek nitelikli öğrenme- öğretme etkinlikleri yapılmalıdır. Sınıf ortamı samimi, destekleyici ve içten olmalıdır. Öğrenci kendi çalışmasını değerlendirmeli ve geliştirmelidir.

Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi

Bireyselleştirilmiş öğretimde her öğrencinin kendi yetenek düzeyine uygun düzeye yönlendirilmesi beklenmektedir. Ayrıca kendi düzeylerine uygun öğrenme tekniklerinin uygulanması ve sonuçta her bireyin kendine özgün düzeylerde davranması beklenmektedir. Bireyselleştirilmiş öğretimde, bireylerin sahip oldukları özellikler göz önüne alınarak bir sınıfta toplanabilirler. Fakat bu durum bazı problemler ortaya çıkarabilmektedir. Bu olasılıkta dikkate alınarak farklı yaklaşımlar da geliştirilmiştir. Tamamlayıcı sınıflarda özel ders verme, derecelendirilmiş okullar, farklı sınıflar veya ders geçme programları geliştirilen faaliyetlerdir.

Sınıfta bulunan öğrenci sayısı arttıkça her öğrenciye düşen zamanda azalma olacaktır. Özel ders aldırma imkanı olan veliler bunun çocuk için başarıyı arttırdığını bilmektedirler. Çünkü bu süreçte öğretmen sadece tek öğrenci ile ilgilenecek ve onun eksiklerini, yanlışlarını anında görüp müdahale edebilir. Bir sınıfta bulunan öğrencilerin yaşları, yapıları benzer olsa da bunlar arasında büyük bireysel farklılıklar bulunmaktadır.

Kpss eğitim bilimleri öğretim yöntem ve teknikleri dersi Temel Öğretme Modeli konusunu tamamladık. Bir sonraki kpss öğretim yöntem ve teknikleri dersi konumuz Kolb’un Öğrenme Stilleri olacaktır.

Bu yazı Temel Öğretme Modeli ilk olarak şurada görüldü: .

Piaget Ahlak Gelişimi konumuzda ahlak gelişim evrelerini ve bu evreleri özelliklerini ele alacağız. Piaget bilişsel gelişimde olduğu gibi ahlak gelişiminde de önemli katkılar sağlamıştır. Önceki konumuzda Ahlak Gelişimi konusunu incelemiş ve ahlak gelişimine giriş yapmıştık. Sıradaki kpss gelişim psikolojisi dersi konumuz Piaget Ahlak Gelişimi olacaktır.

Piaget Ahlak Gelişimi

Piaget’e göre ahlak gelişimi, bilişsel gelişime paralellik göstererek ilerler. Bilişsel gelişimi etkileyen faktörlerin ahlak gelişimini de etkilediğini savunur. Bu sebeple ahlak gelişimdeki üst düzeyde gelişim gösterilebilmesi için bilişsel gelişimde üst düzey gelişimin gerçekleşmesi gerekir. Ancak bunun tersi doğrudur diyemeyiz çünkü üst düzey bilişsel gelişime ulaşmış herkes üst düzey ahlaka sahip olmuş olamaz.

Piaget ahlak öncesi evre, dışa bağımlı ahlak, ahlaki özerklik olarak üç dönemde ahlak gelişimini incelemiştir.

Ahlak Öncesi Evre (0-5 yaş)

Piaget 5 yaşına kadar çocukların çevresinde gördüğü olayları aynen taklit ettiğini söyler. Yani çevrelerinde gördükleri olayların ne oldukları, ne anlama geldikleri hakkında fikri yoktur. Yetişkinlerin otoritesine körü körüne bağlıdırlar. Bu dönem Piaget’in bilişsel kuramında duyusal motor ve işlem öncesi döneme denk gelmektedir. Çocukta empati duygusu yoktur. Çocukta bu dönemde hakim olan benmerkezci yapı bunu engellemektedir.

Dışa Bağımlı Ahlak (Ahlaki Gerçekçilik- Heteronom Ahlak) Evresi (6-10 yaş)

6-10 yaş arasındaki çocuklar artık çevrelerindeki olayların anlamlarını kısmen de olsa anlamaya başlarlar. Kurallara mutlak uyum bu dönemin temel özelliğidir. Çocuklara göre kural büyük bir otorite tarafından konulmuştur ve asla sorgulanamaz. Yanlış davranış bu dönemdeki çocuklara göre otomatik olarak cezayı gerektirir. Fakat kendileri de kesin ve değişmez olarak kabul ettikleri bu kurallara uymakta zorlanırlar. Bu evrede çocuklar olayın nedenini, niyetini sorgulamaz. Onlar için nesnel olan sonuç önemlidir.

Ahlaki Özerklik (Otonom Ahlak) Evresi (11 yaş ve üzeri)

Bu evreden itibaren çocuklar kuralların insanlar tarafından konulan basit şeyler olduğunu anlar. Kuralların isteğe ve faydasına göre değiştirilebileceğini anlarlar. Bir kural çiğnenmişse sonuca değil önce nedene ve niyete bakılır ve ahlaki değerlendirme buna bağlı olarak yapılır. Bu evrede nesnel sorumluluk önemini yitirmiş öznel sorumluluk ön plana getirilmiştir.

Bilişsel gelişim kuramına göre bireyler bir alt dönemin sonlarına doğru üst dönemin özelliklerinin belirtilerini göstermeye başlar.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersi Piaget Ahlak Gelişimi konusunu tamamladık. Bir sonraki gelişim psikolojisi dersi konumuz Kolhberg ve Ahlak Gelişimi olacaktır.

Bu yazı Piaget Ahlak Gelişimi ilk olarak şurada görüldü: .

Ahlak Gelişimi hem gelişim ile hem de bilişsel gelişim ile alakalıdır. Ahlak Gelişimi konumuzda psikanaliz kuramlarında ve öğrenme kuramlarında ahlak gelişimi konularını inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Vygotsky Dil Gelişimi konusunu tamamlamıştık. Sıradaki kpss gelişim psikolojisi dersi konumuz ise Ahlak Gelişimi olacak.

Ahlak Gelişimi

Ahlak gelişimi bireyin yaşadığı toplumun kurallarını içselleştirmesi olarak tanımlanabilmektedir. Birey bu içselleştirmeyi gerçekleştirirken yeni değerler sistemi oluşturur ve kendinden de bir şeyler katar. Bunu yapmak içinde bilişsel gelişimde bir düzey gerektirir.

Yapılan bazı tanımlamalara göre ahlak; doğruyu yanlıştan ayırt etme, bu ayrıma göre davranma, erdemli davranışlar ile onur duygusunu yaşama ve insanın kuralları çiğneyen eylemleri için suçluluk duymasıdır.

Psikanaliz Kuramlarında Ahlak Gelişimi

1. Frued

Çocukların ahlak kurallarını faillik evrede, kendi cinsiyetteki ebeveynlerinden özdeşim yolu ile öğrenirler. Bu özdeşim sonucu çocukta süperego ortaya çıkmaktadır.

Süperego vicdan ve ego ideali olarak iki bölümden oluşur. Vicdan bireyin yapmaması gerekenleri, ego ideali ise yapması gerekenleri içermektedir. Kişi vicdanının sözünü dinlemez ise suçluluk hissedecektir. Eğer ego idealinin isteklerine yerine getiremez ise utanç hisseder. Frued’a göre kişinin vicdan ve ego ideallerine uygun davranmasının nedeni bu suçluluk ve utanç duygularıdır.

2. Erikson

Erikson’un ahlak gelişimi ile ilgili fikirleri bir çok yönden Frued ile uyuşmaktadır. Faka Frued’un görüşünden farklı olarak ahlak gelişim sürecinde anne ve babanın birlikte bir etkis olduğu görüşünü savunur.

Erikson suçluluk ve utanma duygularının yanı sıra gururu da düşüncesine eklemiştir. Çocuğun sadece suçluluk ve utanma duygularından kaçmadığını aynı zamanda kendisi ile gurur duyduğunu savunur.

Öğrenme Kuramlarında Ahlak Gelişimi

1. Skinner / Edimsel Koşullanma

Çocuğun ahlaka uygun davranış gerçekleştirdiğinde pekiştirilmesini, uygun olmayan davranışlarında ise cezalandırılması gerektiğini savunur.

2. Sosyal Öğrenme / Bandura

Bandura bireylerin çevresindeki diğer insanları gözlemleyerek doğrudan ceza ve pekiştirme ile öğreneceklerinden fazlasını öğrenirler.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersi Ahlak Gelişimi konusunu tamamladık. Bir sonraki gelişim psikolojisi dersi konumuz Piaget ve Ahlak Gelişimi olacaktır.

Bu yazı Psikanaliz ve Öğrenme Kuramlarında Ahlak Gelişimi ilk olarak şurada görüldü: .

Mesleki Rehberlik konumuzda mesleki rehberliğin amaçları, sürecin temel aşamalarını inceleyeceğiz. Mesleki rehberlik ile ilgili yanlış bilinen bazı bilgi ve anlayışları inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Eğitsel Rehberliği işlemiştik. Sıradaki kpss konumuz ise Mesleki Rehberlik olacaktır.

Mesleki Rehberlik

Her öğrenciye mesleki tercihlerinde, kendilerine uygun olan mesleklere yönelmesini sağlamalarında, iş yaşamı ve mesleğe hazırlanmalarında gerekli olan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri verilir. Hizmetler bir süreçtir ve okul öncesi dönem ile başlar. Hizmetlerde öğrencinin gelişim dönemi ve bireysel özellikleri dikkate alınır. Öğrenciye meslek alanı veya bir meslek seçimi baskısı yapılamaz.

Mesleki Rehberlik bireylerin farklı meslekleri tanımaları, kendilerine uygun meslekleri seçebilmeleri, mesleklere hazırlanmaları ve mesleki yönde gelişebilmeleri amacı ile yapılan yardımlardır. Bireyin belirli bir yaştan sonra olan yaşamında mutlu ve başarılı olarak gelişmesini etkileyen olaylardan biri de meslek seçimidir.

Bireyler mesleklerini erken yaşlarda değil mesleki karar yaşlarına ulaştıktan sonra seçmeleri gerekir. Öğrencileri ilerde kolay iş bulabilecekleri, maddi ve manevi yönü yüksek mesleklere yöneltme anlayışı yapılan en büyük yanlıştır. Bireyin kişilik özellikleri, ilgi, yetenek ve yeterlilikleri göz önüne alınmalıdır.

Meslek seçimlerinde bireylere cinsiyet ayrımı yaparak mesleklere yönlendirmek yapılan en büyük yanlışlardan biridir. Ayrıca iyi meslek bireyin ilgi, yetenek ve kişiliğine uygun olan mesleki doyum sağlayacak olan meslektir. Öğrenciler anne baba veya çevrenin istediği mesleğe değil kendi seçimlerine ve kararlarına uygun olan mesleğe yönelmelidir. Her bireyin en iyi yapabileceği en az bir meslek bulunmaktadır.

Mesleki Rehberliğin Amaçları

• Bireye meslek seçiminde meslekler ile ilgili bilgilere ulaşmada gerçekçi ve objektif biçimde yardımcı olmak,
• Bireyin yetenek ve becerilerini keşfetmelerinde yardımcı olmak ve kendisi veya toplum açısından değerlendirmelerine yardımcı olmak,
• Mesleğinin ve işinin değeri olduğunu anlamasına, takdir etme, çalışamaya karşı olumlu tutum içinde olmasına yardımcı olmak,
• Farklı türlerdeki meslek, iş ve faaliyetler hakkında kaynaklardan bilgi edinmelerini sağlamak,
• Bireyin mesleki olgunluk düzeyini arttırmak.

Mesleki Rehberlik Sürecinin Temel Aşamaları

1. Öğrencileri Tanıma

Bireyin kendisini doğru tanıması, anlaması ve kabul etmesi meslek seçimi için büyük önem taşır. Bireyler bu sebeple bir çok yönden incelenmelidir.

2. Mesleki Rehberlikte Mesleklerin İncelenmesi

Oldukça kapsamlı ve çeşitli tekniklerin kullanılması gereken bir iştir.

3. Bireyin Kişisel Nitelikleri il Mesleklerin Gerektirdiği Özellikler Arasında Bağlantı Kurma

Bireye uygun meslekleri ortaya çıkarma, bir seçim yapma, karar verme sürecidir. Karar alma sürecinin sorumluluğu daima bireye aittir. Kişinin özellikleri ile mesleğin özelliklerinin birebir örtüşmesi beklenemez.

Kpss eğitim bilimleri rehberlik dersi Mesleki Rehberlik konusunu tamamladık. Bir sonraki rehberlik dersi konumuz Mesleki Gelişim Süreci olacaktır.

Bu yazı Mesleki Rehberlik ilk olarak şurada görüldü: .

Guthrie Bitişiklik Kuramı konusunda Guthrie, Watson ile iki konuda görüş birliğine sahiptir. Fakat birçok konuda Watson ile görüş ayrılığına düşmektedir. Önceki konumuzda Watson ve Bitişiklik Kuramını incelemiştik. Sıradaki kpss konumuz ise Guthrie Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Guthrie Bitişiklik Kuramı

Guthrie’nin Watson ile görüş birliğine sahip olduğu konular;

Psikoloji sadece bilim olarak nesnel ve gözlenebilen olaylarla ilgilenmelidir.

Öğrenmenin sağlanması için pekiştirmeye ihtiyaç yoktur.

Watson ile birçok konuda görüş ayrılığında olan Guthrie’ye göre öğrenmenin temel kanunu eş zamanlı koşullanmadır.

Eş Zamanlı Koşullanma

Tüm öğrenmelerin basit etki-tepki bitişikliği ile olduğunu savunur. Bir uyarıcı tepkinin çıkmasını sağlarsa uyarıcı-tepki arasında bitişiklik hemen kurulur. Guthrie’ye göre öğrenme için pekiştirmeye ve tekrara ihtiyaç yoktur. Öğrenmenin gerçekleşmesi bitişikliğe bağlıdır. Guthrie’ye göre tekrar öğrenmeyisağlamaz yada etkilemez fakat öğrenilen becerinin gelişmesine neden olur. Tekrar etkinliği meydana getiren hareketler arasındaki bağların oluşmasını sağlamaktadır.

Hareket Üreten Uyarıcı

Bir uyarıcıya verilecek tepki arasında uzun zaman dilimi ve tepkiye neden olan çok sayıda hareket bulunur. Bu durumlarda uyarıcı-tepki bitişikliği hareket üreten uyarıcı ile sağlanmaktadır. Guthrie’ye göre hareket eden uyarıcılar dışsal bir uyarıcı ile sonuç tepkisi arasında kalan içsel uyarıcılardan oluşur.

Ceza

Cezayı yine bitişiklik ile açıklar. Ceza uyarıcı ile istenmeyen tepki arasındaki bitişikliği yok ederek, aynı uyarıcıya istenen tepki bitişikliği sağlamalıdır. İstenmeyen davranışa zıt yönlü yeni bir davranışın oluşması ile ceza etkili olmaktadır.

Ceza istenmeyen davranışın tersi olan yeni davranış oluşturmalıdır. Duyguları tahrik eden cezalar, istenmeyen davranışların yerleşmesine yol açar. Guthrie küçük düşürme, azarlama, acı verme gibi cezaların bir işe yaramadığını söylemiş. Bu cezalar istenmeyen davranışın devamını sağlamaktan başka işe yaramamaktadır görüşünü savunmuştur. Guthrie ve Bitişiklik Kuramına göre, öğrenme tek denemede gerçekleşebildiğine göre, istenmeyen bir davranışta istenen davranışı bir kez yaptırmanın öğrenmeyi sağlayacağı belirtilmiştir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Guthrie Bitişiklik Kuramı konusunu tamamladık. Sonraki öğrenme psikolojisi konumuz Alışkanlıkların Yok Edilmesi olacaktır.

Bu yazı Guthrie Bitişiklik Kuramı ilk olarak şurada görüldü: .

Watson Bitişiklik Kuramı konusunda bitişikliğin kurucusu kabul edilen Watson’un kuram hakkındaki görüş ve çalışmalarını inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Cezayı işlemiştik. Sıradaki kpss öğrenme psikolojisi dersi konumuz ise Watson Bitişiklik Kuramı olacak.

Watson Bitişiklik Kuramı

Bilincin yapısını inceleyen Watson yapısalcılığa karşı çıkmış, özel bir öğrenme kuramı geliştirmiştir. Pavlov’un klasik koşullanma ile ilgili görüşlerini model olarak uygun bulmuştur. Davranışın oluşumunda kalıtsal  bir özellik değil çevrenin etkisi olduğunu vurgular. Davranışların belirlenmesinde ve yetiştirilmesinde çevre büyük önem taşır. Watson bu yönüyle tabula rossa (boş levha) görüşünü kabul etmektedir. Bu görüş zihni boş levha olarak görür.

Watson Pavlov’un çalışmalarının yetersiz olduğunu, tepkisel koşullanmanın sadece refleksif olmadığını karmaşık davranışlarda ve korkunun öğretilmesinde kullanılabileceğini belirtmiştir.

Korku Koşullanması ve Uyarıcı Genellemesi Çalışması

Watson arkadaşı Rayner ile birlikte on aylık bir bebek üzerinde bir dizi deney yapmıştır. Bebeğin üstüne beyaz bir tavşan konmuş ve bebeğin davranışları gözlemlenmiştir. Bu deney günümüzde etik kabul edilmemektedir.

1. Bebeğin bulunduğu ortama rahatsız edici bir ses verilir. ( Koşullu Uyarıcı) = Bebek ağlamaya korkmaya başlar.
2. Bebeğin kucağına beyaz bir tavşan konur. (Nötr Uyarıcı) = Bebek tavşanla oynar, korku belirtisi yoktur.
3. Bebeğin kucağına tavşan konulur ve rahatsız edici ses ortama verilir. = Bebek sesi duyunca ağlar. (Koşulsuz Tepki)
4. Bir kaç kez bu aşama tekrar edildikten sonra
5. Bebeğin kucağına beyaz bir tavşan konur. (Koşullu Uyarıcı) = Bebek ağlamaya başlar. (Koşullu Tepki)
6. Kürklü bir mont yanına konur. = Bebek kürklü montu görünce de ağlamaya başlar. ( Uyarıcı Genellemesi)
7. Noel baba gibi sakallı nesneye yaklaştırılır. = Bebek yine ağlar. (Uyarıcı Genellemesi)

Korkunun Giderilmesi ve Sistematik Duyarsızlaştırma

Watson korku öğrenilebiliyorsa korkmama da öğrenilebilir demiştir. Korkunun giderilmesinde de tepkisel koşullanmayı kullanmak istemiştir. Bu yöntem sistematik duyarsızlaştırmaya benzemektedir.

Tavşandan korkması öğretilen bir çocuğa tavşan kafes içerisinde uzaktan gösterilmiştir. Her gün tavşan bir miktar daha yakınlaştırılmış. Çocuğun yanına kadar getirilmiş ve serbest bırakılmıştır. Çocuğun artık tavşandan korkmadığı görülmüştür. Tavşan başlangıçta çocuk için nötr uyarıcı iken korku ile koşullu hale gelmiştir. Daha sonra alışma mantığındaki gibi koşullu uyarıcı tek başına verilmeye devam etmiştir. Önce alışma gerçekleşmiş daha sonra ise istenmeyen davranış yok olmuştur.

Sistematik duyarsızlaştırma ile kademeli yaklaştırma konusu genellikle birbirine karıştırılan konulardır. Sistematik duyarsızlaştırma korkunun giderilmesi, kademeli yaklaştırma ise yeni bir davranışın kazandırılması için kullanılmaktadır.

Öğrenmede En Son – En Sık İlkesi

Watson öğrenme için pekiştirmeye ihtiyaç olmadığını savunur. Öğrenmenin bitişiklik ve tekrar sayesinde gerçekleştiğini belirtir. Ona göre koşullu ve koşulsuz uyarıcılar ne kadar sık verilirse öğrenme de o kadar güçlenmektedir. Bir uyarıcıya verilecek tepki, uyarıcıya karşı en son ve en sık yapılmış tepkidir.

Kpps eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Watson Bitişiklik Kuramını tamamladık. Bir sonraki öğrenme psikolojisi dersi konumuz Guthrie ve Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Bu yazı Watson Bitişiklik Kuramı ilk olarak şurada görüldü: .

Ceza konumuzda ceza türleri, cezanın olumsuz etkileri ve cezaya alternatif yolları inceleyeceğiz. Ceza ve pekiştirme konuları birbirleri ile ilişkili ve karıştırılabilen konulardır. Önceki kpss konumuzda Pekiştirme Tarifelerini işlemiştik. Sıradaki konumuz ise Ceza olacaktır.

Ceza

Organizmanın istenmeyen davranışının gösterme olasılığının azaltılması için yapılan işlemlere ceza denir. Cezalandırılan organizmada korku meydana gelir ve organizma bu korkuyu çoğu zaman ortama geneller.

Ceza bulunduğu sürece cezalandırılan davranış ortada görülmez. Ceza ortamdan kalktığı anda baskı altındaki davranış tekrar gösterilme eğilimindedir. Sürekli cezalandırılan organizma saldırgan olmaya meyillidir. İstenmeyen davranışın önlenmesi için verilen ceza genellikle bir başka istenmeyen davranışın doğmasına neden olmaktadır.

 1. Tür Ceza

Organizmanın içinde bulunduğu ortama istenmeyen, itici bir uyarıcının eklenmesidir.

Ödevini yapmayan öğrenciye öğretmenin kızması gibi

2. Tür Ceza

Organizmanın içinde bulunduğu ortamdan hoşuna giden bir uyarıcının alınmasıdır.

Ödevini yapmayan bir öğrenciye annesinin oyuncaklarla oynamayı yasaklaması gibi.

Skinner’ın Cezaya Alternatif Önerileri

1. Time Out (Ara Verme)

Çocuğun istenmeyen davranışı gerçekleştirdiği ortamdan bir süreliğine uzaklaştırılmasıdır. Bunun amacı çocuğu cezalandırmak olmamalı, çocuğun konu hakkında düşünmesi ve yalnız kalması olmalıdır.

2. Ortamı Değiştirme

İstenmeyen davranışın gerçekleştiği ortamın düzenin değiştirilmesidir.

3. Bıktırma Yöntemi

Çocuk istenmeyen davranışı kontrollü bir ortamda bıkana veya yorulana kadar yapar.

4. Görmezden Gelme (Sönmeye Tabi Tutma)

Cezaya karşı alternatif olarak en iyi ve etkili süreçtir. İstenmeyen davranışın görmezden gelinmesi ile sağlanır. Yani bu davranış pekiştirilmemiş olur. İstenmeyen davranış görmezden gelinirken istenen davranış yapılıyorsa bunlar hemen pekiştirilir. Buna karşıt pekiştirme adı verilir. Böylece organizma istene ve istenmeyen davranışı ayırt etmeyi öğrenmiş olur.

Görmezden gelinen bir davranışın yapılmasında başlangıçta bir artış görülür. Bu davranışın sönmeye başladığını bir işaretidir. Yapılan tüm uygulamalara karşı davranış engellenemiyorsa cezaya başvurulabilir. Ancak cezadan önce mutlaka uyarı yapılmalıdır.

Ceza verilirken tutarlı olunmalı, kesinlikle gülerek verilmemeli, geciktirilmeden uygulanmalı, nedeni net bir şekilde açıklanmalı ve asla acı verici olmamalıdır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Ceza konusunu tamamladık. Bir sonraki öğrenme psikolojisi dersi konumuz Watson ve Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Bu yazı Ceza ilk olarak şurada görüldü: .