Öğrenme Psikolojisi Giriş
Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler
Öğrenme Kuramları Genel Bakış
Davranışçı Yaklaşım Kuramları
Klasik Koşullanma Temel Kavramlar
Klasik Koşullanma İlkeleri 
Klasik Koşullanma İlkeleri 2 
Klasik Koşullanma İlkeleri 3 
Klasik Koşullanma Tepkilerini Ortadan Kaldırma 
Tepkisel Koşullanma Özellikleri
Edimsel Koşullanma Süreci 
Edimsel Koşullanma Temel Kavramlar
Pekiştireçler | Olumlu ve Olumsuz Pekiştireç
Pekiştirme ve Pekiştirme Türleri
Pekiştirme Tarifeleri
Ceza
Watson Bitişiklik Kuramı
Guthrie Bitişiklik Kuramı

Öğrenme Psikolojisi Kpss eğitim bilimleri soruları içerisinde yer almaktadır. Kpss bu alanla ilgili her yıl 30 tane soru sormaktadır. Ancak bu yıl eğitim bilimleri soru sayıları değiştiği için bu dersin de aynı oranda soru sayısı değişecektir. Konular akıcı olmakla beraber kpss dışında da hayatımızda birçok uygulama alanında görülmektedir. Bu yüzden öğrendiğimiz konular hem kpss de hem de günlük hayatımızda işe yarayacak konulardır.

Öğrenme Psikolojisi konuları; Psikolojiye giriş, Öğrenmeyi etkileyen faktörler, Davranışçı öğrenme kuramları, Tepkisel koşullanma, Edimsel koşullanma, Bitişiklik kuramları, Bilişsel ağırlıklı kuramlar, Bilişsel öğrenme kuramı ve nörofizyolojik öğrenme kuramı konularından oluşmaktadır.

Herkese Başarılar.

Bu yazı Kpss Öğrenme Psikolojisi ilk olarak şurada görüldü: .

Guthrie Bitişiklik Kuramı konusunda Guthrie, Watson ile iki konuda görüş birliğine sahiptir. Fakat birçok konuda Watson ile görüş ayrılığına düşmektedir. Önceki konumuzda Watson ve Bitişiklik Kuramını incelemiştik. Sıradaki kpss konumuz ise Guthrie Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Guthrie Bitişiklik Kuramı

Guthrie’nin Watson ile görüş birliğine sahip olduğu konular;

Psikoloji sadece bilim olarak nesnel ve gözlenebilen olaylarla ilgilenmelidir.

Öğrenmenin sağlanması için pekiştirmeye ihtiyaç yoktur.

Watson ile birçok konuda görüş ayrılığında olan Guthrie’ye göre öğrenmenin temel kanunu eş zamanlı koşullanmadır.

Eş Zamanlı Koşullanma

Tüm öğrenmelerin basit etki-tepki bitişikliği ile olduğunu savunur. Bir uyarıcı tepkinin çıkmasını sağlarsa uyarıcı-tepki arasında bitişiklik hemen kurulur. Guthrie’ye göre öğrenme için pekiştirmeye ve tekrara ihtiyaç yoktur. Öğrenmenin gerçekleşmesi bitişikliğe bağlıdır. Guthrie’ye göre tekrar öğrenmeyisağlamaz yada etkilemez fakat öğrenilen becerinin gelişmesine neden olur. Tekrar etkinliği meydana getiren hareketler arasındaki bağların oluşmasını sağlamaktadır.

Hareket Üreten Uyarıcı

Bir uyarıcıya verilecek tepki arasında uzun zaman dilimi ve tepkiye neden olan çok sayıda hareket bulunur. Bu durumlarda uyarıcı-tepki bitişikliği hareket üreten uyarıcı ile sağlanmaktadır. Guthrie’ye göre hareket eden uyarıcılar dışsal bir uyarıcı ile sonuç tepkisi arasında kalan içsel uyarıcılardan oluşur.

Ceza

Cezayı yine bitişiklik ile açıklar. Ceza uyarıcı ile istenmeyen tepki arasındaki bitişikliği yok ederek, aynı uyarıcıya istenen tepki bitişikliği sağlamalıdır. İstenmeyen davranışa zıt yönlü yeni bir davranışın oluşması ile ceza etkili olmaktadır.

Ceza istenmeyen davranışın tersi olan yeni davranış oluşturmalıdır. Duyguları tahrik eden cezalar, istenmeyen davranışların yerleşmesine yol açar. Guthrie küçük düşürme, azarlama, acı verme gibi cezaların bir işe yaramadığını söylemiş. Bu cezalar istenmeyen davranışın devamını sağlamaktan başka işe yaramamaktadır görüşünü savunmuştur. Guthrie ve Bitişiklik Kuramına göre, öğrenme tek denemede gerçekleşebildiğine göre, istenmeyen bir davranışta istenen davranışı bir kez yaptırmanın öğrenmeyi sağlayacağı belirtilmiştir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Guthrie Bitişiklik Kuramı konusunu tamamladık. Sonraki öğrenme psikolojisi konumuz Alışkanlıkların Yok Edilmesi olacaktır.

Bu yazı Guthrie Bitişiklik Kuramı ilk olarak şurada görüldü: .

Watson Bitişiklik Kuramı konusunda bitişikliğin kurucusu kabul edilen Watson’un kuram hakkındaki görüş ve çalışmalarını inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Cezayı işlemiştik. Sıradaki kpss öğrenme psikolojisi dersi konumuz ise Watson Bitişiklik Kuramı olacak.

Watson Bitişiklik Kuramı

Bilincin yapısını inceleyen Watson yapısalcılığa karşı çıkmış, özel bir öğrenme kuramı geliştirmiştir. Pavlov’un klasik koşullanma ile ilgili görüşlerini model olarak uygun bulmuştur. Davranışın oluşumunda kalıtsal  bir özellik değil çevrenin etkisi olduğunu vurgular. Davranışların belirlenmesinde ve yetiştirilmesinde çevre büyük önem taşır. Watson bu yönüyle tabula rossa (boş levha) görüşünü kabul etmektedir. Bu görüş zihni boş levha olarak görür.

Watson Pavlov’un çalışmalarının yetersiz olduğunu, tepkisel koşullanmanın sadece refleksif olmadığını karmaşık davranışlarda ve korkunun öğretilmesinde kullanılabileceğini belirtmiştir.

Korku Koşullanması ve Uyarıcı Genellemesi Çalışması

Watson arkadaşı Rayner ile birlikte on aylık bir bebek üzerinde bir dizi deney yapmıştır. Bebeğin üstüne beyaz bir tavşan konmuş ve bebeğin davranışları gözlemlenmiştir. Bu deney günümüzde etik kabul edilmemektedir.

1. Bebeğin bulunduğu ortama rahatsız edici bir ses verilir. ( Koşullu Uyarıcı) = Bebek ağlamaya korkmaya başlar.
2. Bebeğin kucağına beyaz bir tavşan konur. (Nötr Uyarıcı) = Bebek tavşanla oynar, korku belirtisi yoktur.
3. Bebeğin kucağına tavşan konulur ve rahatsız edici ses ortama verilir. = Bebek sesi duyunca ağlar. (Koşulsuz Tepki)
4. Bir kaç kez bu aşama tekrar edildikten sonra
5. Bebeğin kucağına beyaz bir tavşan konur. (Koşullu Uyarıcı) = Bebek ağlamaya başlar. (Koşullu Tepki)
6. Kürklü bir mont yanına konur. = Bebek kürklü montu görünce de ağlamaya başlar. ( Uyarıcı Genellemesi)
7. Noel baba gibi sakallı nesneye yaklaştırılır. = Bebek yine ağlar. (Uyarıcı Genellemesi)

Korkunun Giderilmesi ve Sistematik Duyarsızlaştırma

Watson korku öğrenilebiliyorsa korkmama da öğrenilebilir demiştir. Korkunun giderilmesinde de tepkisel koşullanmayı kullanmak istemiştir. Bu yöntem sistematik duyarsızlaştırmaya benzemektedir.

Tavşandan korkması öğretilen bir çocuğa tavşan kafes içerisinde uzaktan gösterilmiştir. Her gün tavşan bir miktar daha yakınlaştırılmış. Çocuğun yanına kadar getirilmiş ve serbest bırakılmıştır. Çocuğun artık tavşandan korkmadığı görülmüştür. Tavşan başlangıçta çocuk için nötr uyarıcı iken korku ile koşullu hale gelmiştir. Daha sonra alışma mantığındaki gibi koşullu uyarıcı tek başına verilmeye devam etmiştir. Önce alışma gerçekleşmiş daha sonra ise istenmeyen davranış yok olmuştur.

Sistematik duyarsızlaştırma ile kademeli yaklaştırma konusu genellikle birbirine karıştırılan konulardır. Sistematik duyarsızlaştırma korkunun giderilmesi, kademeli yaklaştırma ise yeni bir davranışın kazandırılması için kullanılmaktadır.

Öğrenmede En Son – En Sık İlkesi

Watson öğrenme için pekiştirmeye ihtiyaç olmadığını savunur. Öğrenmenin bitişiklik ve tekrar sayesinde gerçekleştiğini belirtir. Ona göre koşullu ve koşulsuz uyarıcılar ne kadar sık verilirse öğrenme de o kadar güçlenmektedir. Bir uyarıcıya verilecek tepki, uyarıcıya karşı en son ve en sık yapılmış tepkidir.

Kpps eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Watson Bitişiklik Kuramını tamamladık. Bir sonraki öğrenme psikolojisi dersi konumuz Guthrie ve Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Bu yazı Watson Bitişiklik Kuramı ilk olarak şurada görüldü: .

Ceza konumuzda ceza türleri, cezanın olumsuz etkileri ve cezaya alternatif yolları inceleyeceğiz. Ceza ve pekiştirme konuları birbirleri ile ilişkili ve karıştırılabilen konulardır. Önceki kpss konumuzda Pekiştirme Tarifelerini işlemiştik. Sıradaki konumuz ise Ceza olacaktır.

Ceza

Organizmanın istenmeyen davranışının gösterme olasılığının azaltılması için yapılan işlemlere ceza denir. Cezalandırılan organizmada korku meydana gelir ve organizma bu korkuyu çoğu zaman ortama geneller.

Ceza bulunduğu sürece cezalandırılan davranış ortada görülmez. Ceza ortamdan kalktığı anda baskı altındaki davranış tekrar gösterilme eğilimindedir. Sürekli cezalandırılan organizma saldırgan olmaya meyillidir. İstenmeyen davranışın önlenmesi için verilen ceza genellikle bir başka istenmeyen davranışın doğmasına neden olmaktadır.

 1. Tür Ceza

Organizmanın içinde bulunduğu ortama istenmeyen, itici bir uyarıcının eklenmesidir.

Ödevini yapmayan öğrenciye öğretmenin kızması gibi

2. Tür Ceza

Organizmanın içinde bulunduğu ortamdan hoşuna giden bir uyarıcının alınmasıdır.

Ödevini yapmayan bir öğrenciye annesinin oyuncaklarla oynamayı yasaklaması gibi.

Skinner’ın Cezaya Alternatif Önerileri

1. Time Out (Ara Verme)

Çocuğun istenmeyen davranışı gerçekleştirdiği ortamdan bir süreliğine uzaklaştırılmasıdır. Bunun amacı çocuğu cezalandırmak olmamalı, çocuğun konu hakkında düşünmesi ve yalnız kalması olmalıdır.

2. Ortamı Değiştirme

İstenmeyen davranışın gerçekleştiği ortamın düzenin değiştirilmesidir.

3. Bıktırma Yöntemi

Çocuk istenmeyen davranışı kontrollü bir ortamda bıkana veya yorulana kadar yapar.

4. Görmezden Gelme (Sönmeye Tabi Tutma)

Cezaya karşı alternatif olarak en iyi ve etkili süreçtir. İstenmeyen davranışın görmezden gelinmesi ile sağlanır. Yani bu davranış pekiştirilmemiş olur. İstenmeyen davranış görmezden gelinirken istenen davranış yapılıyorsa bunlar hemen pekiştirilir. Buna karşıt pekiştirme adı verilir. Böylece organizma istene ve istenmeyen davranışı ayırt etmeyi öğrenmiş olur.

Görmezden gelinen bir davranışın yapılmasında başlangıçta bir artış görülür. Bu davranışın sönmeye başladığını bir işaretidir. Yapılan tüm uygulamalara karşı davranış engellenemiyorsa cezaya başvurulabilir. Ancak cezadan önce mutlaka uyarı yapılmalıdır.

Ceza verilirken tutarlı olunmalı, kesinlikle gülerek verilmemeli, geciktirilmeden uygulanmalı, nedeni net bir şekilde açıklanmalı ve asla acı verici olmamalıdır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi Ceza konusunu tamamladık. Bir sonraki öğrenme psikolojisi dersi konumuz Watson ve Bitişiklik Kuramı olacaktır.

Bu yazı Ceza ilk olarak şurada görüldü: .

Pekiştirme Tarifeleri kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersi konuları içerisinde yer almaktadır. Geçtiğimiz konularda pekiştireç ve pekiştirme konularını inceledik. Sıradaki konumuzda ise pekiştirmelerin biçim ve zamanını bildiren kavramlar olan Pekiştirme Tarifelerini inceleyeceğiz.

Pekiştirme Tarifeleri

Pekiştirmenin nasıl, ne zaman gerçekleşeceğini belirten yönergelere Pekiştirme Tarifeleri denir. Bu tarifeler kendi arasında çeşitli şekillere ayrılır.

1. Sürekli Pekiştirme: Bir davranışın her yapıldığında pekiştirilmesidir. Olumlu, doğru ve istendik her davranışın ardından pekiştireç verilen en basit pekiştirme tarifesidir. Genellikle yeni bir şey öğretilirken tercih edilir.

Okul öncesi, ilköğretimin birinci kademesi ve engelli öğrenci eğitiminde sıklıkla kullanılır.

2. Sabit Oranlı Pekiştirme Tarifesi: Organizmanın pekiştireç alması için sabit sayıda tepkide bulunmasından sonra pekiştirilmesidir.

3. Değişken Oranlı Pekiştirme Tarifesi: Bu tarifede pekiştirecin kaç davranış sonucu ortaya çıkacağı belli değildir. Bazen iki bazen dört bazen de 10 davranışın pekiştirilmesidir. Sönmeye karşı en dirençli tarife olarak kabul edilir.

4. Artan Oranlı Pekiştirme Tarifesi: Pekiştireç önce belirli bir davranış sayısı sonrasında verilir. Daha sonra bu davranış sayısı her defasında sistematik olarak artar.

5. Sabit Aralıklı Pekiştirme Tarifesi: Sergilenen davranışın pekiştirilmesi için belirli bir zaman geçmesinin beklenmesidir.

6. Değişken Aralıklı Pekiştirme Tarifesi: Sergilenen davranışın ardından gelen pekiştirecin ne zaman geleceği belli olmayan tarifedir.

7. Artan Aralıklı Pekiştirme Tarifesi: Pekiştirecin belli bir zaman aralığından sonra verilmesi ve zamanının sistematik olarak arttırılmasıdır.

8.Katışık (Birleşik) Pekiştirme: Pekiştirme işinin bazen tüm tarifeler bir araya getirilerek bazende bir tarifeye bağlı kalmadan yapılmasıdır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait Pekiştirme Tarifeleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Ceza olacaktır.

Bu yazı Pekiştirme Tarifeleri ilk olarak şurada görüldü: .

Pekiştirme konusu kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersinin önemli konularından biridir. Önceki konumuzda Pekiştireçler ve türlerini işlemiş ve konumuzun temeli olan bu pekiştirteçleri incelemiştik. Şimdi ise kısaca organizmanın davranışı gösterme olasılığının arttırılması işlemi olan bu konuyu inceleyeceğiz.

Pekiştirme

İstendik davranışın tekrar edilmesi için yapılan faaliyetlere denir. Pekiştirme pekiştirecin ortama eklenmesi ile ortaya çıkar. 

Pekiştirme Türleri

Olumlu : İçinde bulunulan duruma hoş bir uyarıcı eklenmesi ile istendik davranışın tekrarlanma olasılığı artar.

Olumsuz: İçinde bulunulan durumda hoş olmayan uyarıcının ortamdan çıkarılarak istenen davranışın tekrarlanma olasılığı arttırılır.

Maddi: Pekiştireç maddi değer taşıyorsa oluşur.

Manevi: Pekiştireç maddi bir değer taşımıyorsa oluşur.

İçten: Bireyin kendisi bizzat  kendisine pekiştirme yapması ile oluşur.

Dıştan: Bireyin çevresindekiler tarafından istenilen davranışı yapması yönünde pekiştirilmesidir.

Simgesel: İstendik davranışı gösteren bireye, pekiştirici olarak verilen marka, jeton, yıldız gibi simgelerle yapılan pekiştirmedir.

Sembolik: İstendik davranış gösteren bireye tek başına bir anlam taşıyan plaket, madalya, belge gibi pekiştireçlerin verilmesidir.

Doğal: Önceden planlanmadan, bir davranışın ardından karşılaşılan ve hoşa giden pekiştireç sayesinde davranışın devam etmesidir.

Planlanmış: Önceden belirlenmiş bir pekiştireçin yine önceden belirlenmiş bir davranış sonrası verilmesidir.

Ayrımlı: İstenen davranışı pekiştirip istenmeyen davranışın pekiştirilmemesidir.

Dolaylı: Bireyin gözlemlediği bir modelin yaptığı davranışın pekiştirilmesi ile bireyde de oluşan pekiştirmedir.

Pekiştirme- Karşı Pekiştirme: Olumsuz davranışın engellenmesi için verilen pekiştirecin davranışın devamına neden olmasıdır.

Pekiştirme Yapılırken  Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait Pekiştirme ve Türleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Pekiştirme Tarifeleri olacaktır.

Bu yazı Pekiştirme ve Pekiştirme Türleri ilk olarak şurada görüldü: .

Pekiştireçler konusu kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Önceki konumuzda Edimsel Koşullanma Temel Kavramlarının detaylarını işlemiştik. Pekiştireçler konumuzu olumlu ve olumsuz pekiştireçler olarak iki bölümde inceleyeceğiz.

Pekiştireçler

Ortama eklenip çıkarıldığı zaman bir davranışın yapılma sayısını ve sıklığını arttıran, azaltan uyarıcılara pekiştireç denir. Pekiştirme ise bir davranışın sıklığının belli bir uyarıcı sayesinde arttırılmasıdır. 

Pekiştireçler etkilerine göre olumlu-olumsuz pekiştireçler, ihtiyaç türlerine göre ise birincil ve ikincil pekiştireçler olarak ikiye ayrılır.

1. Olumlu Pekiştireç

Ortama eklendiği zaman davranışın yapılma sıklığını arttıran ve sürekli hale gelmesini sağlayan pekiştireçlerdir. organizmanın istediği ve ona cazip gelen uyarıcılardır.

Bu örnekte istenen davranış ellerini yıkayarak sofraya oturulmasıdır. Kullanılan olumlu uyarıcı ise sevilen meyvedir. Bu pekiştireç birincil olumlu pekiştireçtir.

Bu örnekte istenen davranış paylaşımdır. kullanılan olumlu uyarıcılar ise gülümseme ve aferin sözcüğüdür. Gülümseme  ve aferin burada ikincil olumlu pekiştireç görevindedir.

a. Birincil Olumlu Pekiştireç

Organizmada fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasını sağlar ve öğrenmeye bağlı değildir. Klasik koşullanmadaki koşulsuz uyarıcıdır.

b. İkincil Olumlu Pekiştireç

Fizyolojik ihtiyacı karşılanmadığı halde yine de organizmanın sahip olmak istediği pekiştireçlerdir. Öğrenilmiştir. Klasik koşullanmadaki koşullu uyarıcıdır. Kendi içinde dört gruba ayrılır.

I. Sosyal Pekiştireç : Bireyi sosyal açıdan onurlandıran pekiştireçlerdir. Sözel ifade ve beden hareketleri şeklindedir.

II. Faaliyetsel Pekiştireç: Bireyin yaomaktan hoşlandığı etkinliklerdir.

III. Sembolik Pekiştireç: Tek başına anlam ifade etmeyen fakat diğer pekiştireçlerle illişkili olduğunda anlanan pekiştireçlerdir.

IV. Nesnel Pekiştireç: Somut nesnelerdir.

2. Olumsuz Pekiştireç

Ortama eklendiğinde davranışın sıklığını azaltan uyarıcılardır. organizmayı rahatsız eder.

İstenmeyen davranış yaramazlık, olumsuz uyarıcı tokattır.

a. Birincil Olumsuz Pekiştireçler

Fizyoljik zarar veren pekiştireçlerdir.

b. İkincil Olumsuz Pekiştireç

Fizyolojik zarar vermeyen fakat organizma tarafından istenmeyen pekiştireçlerdir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait Pekiştireçler konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Pekiştirme olacaktır.

Bu yazı Pekiştireçler | Olumlu Pekiştireç ve Olumsuz Pekiştireç ilk olarak şurada görüldü: .

Edimsel koşullanma temel kavramlar konusu kpss öğrenme psikolojisi dersine ait bir konudur. Pavlov’un tepkisel koşullanma kuramının ilkeleri genel hatlarıyla edimsel koşullanma temel kavramları için de geçerlidir. Fakat bazı kavramlar farklılıklar göstermektedir. Şimdi edimsel koşullanma içinde yer alan temel kavramları inceleyelim.

Edimsel Koşullanma Temel Kavramlar

Edimsel davranışta tepkisel davranıştan farklı olarak organizma önce bir davranışta bulunur. Bu davranış herhangi bir uyarıcı olmadan kendiliğinden yapılır ve ardından yapılan davranışa göre uyarıcı verilir. Organizma davranışın ardından gelen uyarıcıyı beğenirse davranışı tekrar eder. Beğenmezse bu davranışı tekrarlar. Yani davranışı ortaya çıkarttığı sonuçları kontrol eder.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi içindeki edimsel koşullanma temel kavramları dahilinde yanaşma ve kaçınma kavramlarını bir önceki edimsel koşullanma sürecinde ele almıştır. Diğer edimsel koşullanma temel kavramları şunlardır:

Sönme

Klasik koşullanmada olduğu gibi pekiştirilmeyen davranış söner. Ancak edimsel koşullanmada organizma aktif olduğu için pekiştirilmemesi halinde önce davranışta ani bir artış gözlenir. Bu artışa da sönme patlaması denir.

Alışma

Sürekli aynı pekiştireç kullanıldığında bir süre sonra bu pekiştirecin etkisi azalır. Alışma durumunda pekiştirme işlemi devam ettiği halde organizma artık tepki vermemeye başlar.

Kendiliğinden Geri Gelme

Kısa bir tanımla sönmüş bir tepkinin bir süre sonra tekrardan ortaya çıkmasıdır.

Kendiliğinden geri gelen tepkiler sönmeye karşı dirençsizdir. Yani pekiştirilmezse kısa sürede ortadan kalkar.

Genelleme

Genelleme kendi içinde 3 şekilde tanımlanmaktadır.

Uyarıcı Genellemesi: Bir uyarıcıya benzeyen diğer uyarıcılara da aynı tepkinin verilmesidir.

Tepki Genellemesi: Aynı uyarıcı durumuna farklı tepkilerin verilmesidir.

Öğrenmenin Genellenmesi: Bir durumda öğrenilen şeyin diğer benzer durumlarda da kullanılmasıdır.

Ayırt Etme

Bir tepkinin belli bir durum karşısında sergilenip bunun dışındaki durumlarda sergilenmemesidir.

Ayırt Edici Uyarıcı

Bir davranış daima belirli bir uyarıcı ya da ortamdayken pekiştirilirse bir süre sonra bu uyarıcı ya da ortamın kendisi, davranış için ayırt edici hale gelir.

Kademeli Yaklaşma

İstenilen bir davranışı kazandırabilmek için, davranışın daha basit davranış basamaklarına bölünerek öğretilmesidir. Böylece öğretilen her basamak sonunda bir pekiştireç verilir ve bir üst basamağa geçilir. Kademeli yaklaştırma sayesinde istenen davranışa en yakın davranış pekiştirilerek organizma istenilen davranışa yaklaştırılır.

Zincirleme

Bir davranış içinde yer alan tepki basamaklarının her birinin kendinden sonra gelen tepki için ayırt edici uyarıcı görevi üstlenmesi ve bu sürecin davranış tamamlanıncaya kadar devam etmesine zincirleme denmektedir.

Yoksunluk

Edimsel koşullanma gerçekleşmeden önce organizmanın pekiştireç olarak kullanılacak şeye karşı bir süre yoksun bırakılması performansı arttıracaktır. Yani davranış sonunda yiyecek ya da su verilecekse organizmanın birkaç gün önceden belirli periyotlarla bu uyarıcılardan mahrum bırakılması, organizmayı davranışa daha iyi güdüleyecektir.

Premack İlkesi

Organizmanın çok sık yaptığı ya da çok yapmak istediği etkinlikler az sayıda yaptığı etkinlikleri pekiştirmek için kullanılırsa Premack ilkesi gerçekleşir. Yani az sayıda yaptığı etkinliğin sayısını arttırmak için çok sayıda yaptığı ya da yapmak istediği etkinliğin pekiştireç olarak kullanılmasıdır.

Batıl Davranış

Organizma aralarında tesadüfi ilişki bulunan ii durumu birbiriyle ilişkilendirirse batıl davranış ortaya çıkar.

Programlanmış Öğrenme

Öğrenme önceden özenle hazırlanmış bilgi birimlerinde bilinenden bilinmeyene , basitten karmaşığa doğru küçük adımlarla gerçekleşir. Her adım sonunda anında dönüt düzeltme yapılır ve her doğru davranış anında pekiştirilir. Böylece öğrencinin doğruya ulaştıkça güdülenmişlik düzeyi artar, olası yanlışlarda ise hemen haberi olur ve bunu düzeltmeye çalışır. Sonuçta öğrencinin başarısı anlamlı ölçüde artacaktır.

Alışkanlık Kazanma

Edimsel koşullanma içinde pekiştireç konusundan önce işleyeceğimiz son kavram olan alışkanlık kazanma, rutin hale gelen etkinlik ya da kişilerde gözlenen alışkanlıkla eş değerdedir. Alışkanlık haline gelen etkinlik ya da kişilerde meydana gelen olası değişiklikler genelde gözden kaçmaktadır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine it Edimsel Koşullanma Temel Kavramlar konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Pekiştireçler olacaktır.

Bu yazı Edimsel Koşullanma Temel Kavramlar ilk olarak şurada görüldü: .

Edimsel koşullanma kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi konuları içinde yer almaktadır. Bu bölümde edimsel koşullanma sürecinden, yanaşma ve kaçınma davranışlarından bahsedeceğiz. Edimsel koşullanma tepkisel koşullanmanın aksine bilinçli davranışlardan oluşmaktadır. Skinner’ın araştırmaları edimsel koşullanma sürecini açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Edimsel Koşullanma Süreci

Kpss öğrenme psikolojisi içinde yer alan edimsel koşullanma sürecini Skinner’ın yaptığı deney üzerinde açıklayalım. Skinner araştırmaları boyunca ses ve ışık geçirmez bir kutu içinde yer alan manicela ve bu manivelaya bağlı yiyecek veren özel bir mekanizma düzenlemiştir. Bu kutunun çalışma prensibi basittir. Düzenek içinde organizmanın belirli ses ya da ışığın yanıp yanmama durumuna göre manivelaya basması halinde bir parça yiyecekle ödüllendirilmekte ya da elektrik akımına kapılmaktadır.

Bu örnekte olduğu gibi farede ödüle yanaşma ve cezadan kaçınma tepkisi oluşacaktır. Buna bağlı olarak da fare ışık yandığında manivelaya basmaktadır. Işık sönükken ise manivelaya basmamaktadır. Görüldüğü üzere burada oluşan tepki bir klasik koşullanma tepkisi değil, tamamen bilinçli olarak gerçekleşen bir edimsel koşullanma hareketidir.

Tabi ki edimsel koşullanma sürecinde durum birden ortaya çıkmaz. Fare önce tesadüfen manivelaya basacak, elektrik akımına uğrayacak ya da ödüle ulaşacak. Sonra ışığın yanıp sönmesini ayırt ederek yanaşma kaçınma sonucu fare devamlı ve bilinçli davranış ortaya koyacaktır. Böylece edimsel koşullanma gerçekleşmiş olacaktır.

Kpss eğitim bilimleri içinde yer alan edimsel koşullanmayı etkileyen en önemli faktör pekiştireçlerdir. İleriki konularda pekiştireç kavramına değineceğiz.

Skinner’ın deneyinde dikkat edersek farenin ödüle yanaşmasını sağlayan şey butona zamanında basması sonucu peynir elde etmesi olumlu pekiştirme olmaktadır. Aynı şekilde cezadan kaçınmasını sağlayan şey ise uygun olmayan zamanda butona basmayarak elektrik akımından kurtulma isteği  olumsuz pekiştirme olarak karşımıza çıkmaktadır.

Buradan da anlaşılacağı üzere yanaşma ve kaçınma arasındaki ortak fark ayırt etmedir. Farenin hangi zamanda yanaşacağını hangi zamanda kaçınacağını belirleyen ortak faktör ayırt etmedir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait edimsel koşullanma sürecini tamamladık. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Edimsel Koşullanma Temel Kavramlar olacaktır.

Bu yazı Edimsel Koşullanma Süreci ilk olarak şurada görüldü: .

Tepkisel koşullanma yani klasik koşullanma kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait en önemli konular içinde yer almaktadır. Kpss tepkisel koşullanma ile ilgili her yıl soru sormaktadır ve bu konu üzerinde sıkça durmaktadır. Klasik koşullanmaya ait önceki konularda klasik koşullanma temel kavramları, klasik koşullanma ilkelerini ve klasik koşullanma tepkilerini ortadan kaldırma yöntemlerini irdelemiştik. Şimdi de tepkisel koşullanma özellikleri ve tepkisel koşullanmayı etkileyen faktörleri işleyeceğiz.

Tepkisel Koşullanma Özellikleri

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi içindeki tepkisel koşullanma özellikleri şunlardır:

• Organizma pasiftir.
• Pekiştirme davranıştan önce verilir.
• Duyusal ve refleksif davranışlara koşullanılır.
• Koşullanma bağ kurma yoluyla gerçekleşir.
• Yeni davranışlar geliştirmez. Var olan davranışla yeni uyarıcılar eşlenir.
• Bir tepki o türe ait tüm organizmalarda aynı şekilde görülür.
• Klasik koşullanma yoluyla öğretmenler öğrencilerin derslerine, okula ve eğitime yönelik olumlu tutumlar geliştirir.
• Klasik koşullanmadaki davranışları yok etme metotlarıyla okula yeni başlayan çocuklardaki ayrılık kaygısı vb. korkular ortadan kaldırılabilir.
• Koşullanma için bitişiklik ilkesine ihtiyaç vardır.

• Bazı klasik koşullanmalar için yaşantıya ihtiyaç yoktur. Bilişsel düzeyde de gerçekleşebilir.

Tepkisel Koşullanmayı Etkileyen Faktörler

Kpss öğrenme psikolojisi içinde tepkisel koşullanmayı etkileyen faktörler şunlardır:

• Nötr uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının eşleşmesi durumu. (Habercilik)
• Koşullu ve koşulsuz uyarıcı arasındaki aralık yani süre. (Bitişiklik)
• Koşullu uyarıcı sayısı. Koşullu uyarıcı sayısı arttıkça koşullanma düzeyi azalır.

• Tekrar sayısı. Tekrar sayısı arttıkça koşullanma daha sağlam gerçekleşir.

• Organizmanın özellikleri. Türe özgü hazır oluşu, ihtiyaç düzeyi gibi organizma özellikleri tepkisel koşullanmayı etkileyen faktörler içinde yer almaktadır.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi içindeki klasik koşullanma temel kavramları, klasik koşullanma ilkeleri, klasik koşullanma tepkilerini ortadan kaldırma yöntemleri ve klasik koşullanma yani tepkisel koşullanmanın özellikleri ve tepkisel koşullanmayı etkileyen faktörler konuları tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Edimsel Koşullanma olacaktır. Edimsel (Operant) Koşullanma süreci ve Edimsel Koşullanma temel kavramları ele alınacaktır.

Bu yazı Tepkisel Koşullanma Özellikleri ilk olarak şurada görüldü: .

Sistematik duyarsızlaştırma, sönmesini bekleme, alışmaya tabi tutma, karşıt koşullanma, itici uyarıcıya koşullanma ve karşı karşıya getirme kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma tepkilerinin ortadan kaldırılması için kullanılan yöntemlerdir. Şimdi bu kavramları açıklayalım.

Sistematik Duyarsızlaştırma

Kpss öğrenme psikolojisi içindeki sistematik duyarsızlaştırma, belli bir uyaranla sürekli ve sistemli karşılaşma sonucu tepkinin azalmasını ifade eder. Sistematik duyarsızlaştırma uygulandığında bir durumun ortadan kalkması söz konusudur.

Bir başka tanımla sistematik duyarsızlaştırma, organizmanın korku duyduğu, istemediği uyarıcının zaman içinde yavaş yavaş ve aşama aşama organizmaya yaklaştırılması sonucu korkunun ya da istenmeyen davranışın ortadan kaldırılmasıdır.

Karşıt Koşullanma (Ters Koşullanma)

Kpss öğrenme psikolojisi dersindeki karşıt koşullanma, belli bir tepkiye neden olan koşullu uyarıcının, karşıt bir tepkiye neden olan bir uyarıcıyla bağlantı kurulması sonucu istenmeyen tepkinin tersine çevrilmesini sağlar. Bir başka deyişle karşıt koşullanma, koşullu uyarıcı, istenmeyen koşullu tepki yerine zıt tepki yaratan uyarıcı ile eşlenmesidir. Kaşır koşullanmada  nötr uyarıcı yoktur, sönme de yoktur. Tepki değişmesi vardır.

İtici Uyarıcıya Koşullanma

Uyarıcının çekiciliğinin azaltılması için organizmadan habersiz, uyarıcının başka bir itici uyarıcıyla birlikte verilmesidir.

Karşı Karşıya Getirme (Maruz Bırakma)

Organizmanın korku duyduğu bir uyarıcıyla bir süre aynı ortamda kalması sağlanır. Böylece korku tepkisi ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Sönme ve Alışma

Klasik koşullanmada tepkilerin ortadan kaldırılması için uygulanan yöntemlerden biri de davranışın sönmesini beklemedir. Koşulsuz uyarıcının ortamdan çekilmesi yani davranışın pekiştirilmemesi durumunda sönme gerçekleşir ve tepki ortadan kalkar.

Bir başka yöntem de alışmaya tabi tutmadır. Bu da koşullu uyarıcının şiddetini sabitlemekle gerçekleşir. Sönme ve alışma kavramları için daha derin bilgileri klasik koşullanma ilkeleri içinde bulabilirsiniz.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait klasik koşullanmada tepkilerin ortadan kaldırılma yöntemleri tamamlanmıştır. Bir sonraki öğrenme psikolojisi konusu Tepkisel Koşullanma Özellikleri ve Tepkisel Koşullanmayı Etkileyen Faktörler olacaktır.

Bu yazı Sistematik Duyarsızlaştırma | Karşıt Koşullanma ilk olarak şurada görüldü: .