Türkiye'nin Matematik Konumu
Türkiye'nin Matematik Konumunun Sonuçları
Türkiye'de Yeryüzü Şekilleri
Türkiye'nin Dağları
Türkiye'nin Ovaları
Türkiye'nin Platoları 
Türkiye'de Doğal Afetler 
Türkiye'de Akarsular 
Akarsu Rejimleri ve Debi 
Akarsu Aşındırma Şekilleri ve Biriktirme Şekilleri
Türkiye'de Yeraltı Suları ve KaplıcalarTürkiye'de Karstik Şekiller 
Türkiye'nin Yer Şekilleri 
Türkiye'de Kıyı Tipleri
Türkiye'de Göller ve Oluşumu
Türkiye'nin Çevre Sorunları
Türkiye'nin İklimi
Türkiye'de Sıcaklık
Türkiye'de Basınç ve Rüzgarlar
Türkiye'de Yağış ve Nemlilik
Türkiye'de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü
Türkiye'de Karasal İklim
Türkiye'de Nüfus

Kpss coğrafya dersine büyük önem vermekte ve buna bağlı olarak 18 soru sormaktadır. Coğrafya soruları bilgiye önem verdiği gibi yorum gücünü de ölçmektedir. Her konuda olduğu gibi kpss coğrafya konularına da çalışmak ve konuları anlamak yetmeyecektir. Bu yüzden konuları anladıktan sonra o konularla ilgili soru çözülmeli ve yanlış çözülen sorularla ilgili konulara tekrar dönülmeli ve daha iyi anlaşılmalıdır.

Kpss coğrafya konuları; Türkiye’nin matematik ve özel konumu, Türkiye’nin yeryüzü şekilleri, Türkiye’de iklim, Türkiye’de nüfus ve yerleşme, Türkiye’nin ekonomik coğrafyası ve Türkiye’nin coğrafi bölgeleri konularından oluşmaktadır. Bu konuların tüm açıklamalarına yukarıdan ulaşabilirsiniz.

Hepinize Başarılar.

Bu yazı Kpss Coğrafya ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de Nüfus konusunda ülkemizdeki nüfus ve nüfus artış hızını etkileyen faktörleri inceleyeceğiz. Önceki kpss coğrafya dersi konumuzda Türkiye’de Karasal İklim konusunu incelemiştik. Sıradaki konumuz ise Türkiye’de Nüfus olacaktır.

Türkiye’de Nüfus

Sınırları belirli bir alan içinde yaşayan insanların sayısına nüfus denir. İnsan sayısının belirlenmesi ve buna bağlı bir çok nedenlerle nüfus sayımları yapılmaktadır. Osmanlı’da ilk nüfus sayımı II. Mahmut döneminde sadece erkeklere yapılmış ve askere alınacak nüfus belirlenmiştir. Cumhuriyet döneminde ilk kapsamlı nüfus sayımı 1927 yılında gerçekleşmiştir. Daha sonra 1935 yılında nüfus sayımı yapılmış ve 5 yılda bir yapılmasına karar verilmiştir. 1990 yılında alınan kara ile bu süre 10 yıla çıkarılmıştır.

Nüfus sayımları ile;

Ülkenin toplam nüfusu

Yaş gruplarına göre nüfusu

Cinsiyete göre nüfusu

Bir önceki sayıma göre artış hızı

İdari birimlerdeki nüfusu

Kentsel ve kırsal nüfusu

Nüfusun eğitim düzeyi gibi bilgilere ulaşılır.

Doğumlar, ölümler, göçler, savaşlar, evlenmeler gibi olaylar nüfus üzerinde etkili olmaktadır. Bu sebeple nüfus oldukça değişken bir kavramdır.

Türkiye’de Nüfus Artış Hızını Etkileyen Faktörler

Doğumlar

Doğum oranları ülkenin gelişmişlik düzeyi ile yakından ilgilidir. Kentleşme, sanayileşme ve ekonomik gelişme düzeyi yüksek ülkelerde doğum oranları düşüktür. Gelişim düzeyi düşük ülkelerde ise doğum oranları yüksektir. Ülkemizin gelişen bir ülke olması sebebi ile doğum oranları giderek azalmaktadır. Eğitim seviyesindeki artış, aile planlaması çalışmaları, kadını iş hayatına atılması gibi nedenlerde doğum oranın düşmesine neden olmuştur. Ülkemizde Güneydoğu Anadolu doğum oranı en yüksek, Karadeniz ise doğum oranı en düşük bölgelerimizdir.

Ölümler

Ölümlerde doğumlar gibi ülkenin gelişmişlik düzeyine göre değişmektedir. Yaşam koşulları iyi olan ve tıbbi imkanları gelişmiş olan ülkelerde ölüm oranları daha düşüktür. Ülkemizde de ölüm oranlarında azalma görülmektedir. Beslenme olanakları, tıptaki gelişmeleri barınak imkanları, çocuk ölümlerine karşı aşıların yaygınlaşması gibi etkenler ölüm oranları üzerinde etkili olmaktadır.

Göçler

Ülkemizde göçler iç göçler ve dış göçler olmak üzere ikiye ayrılır. İç göçler ekonomik sıkıntı ve işsizlik kaynaklı köyden kente olan göçler, mevsimlik göçler gibi şekillerde olabilmektedir. Dış göçler ise işçi göçleri, beyin göçleri şeklinde olabilen göçlerdir.

Kpss genel kültür coğrafya dersi Türkiye’de Nüfus konusunu işledik. Bir sonraki coğrafya konumuz ise Nüfus Yoğunluğu olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Nüfus ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de Karasal İklim konusunda ülkemizde görülen iklim tiplerinin devamı olan karasal iklim çeşitlerini ve özelliklerini inceleyeceğiz. Karasal iklim ülkemizin bir çok bölümünde yaygın olarak görülen bir iklimdir. Önceki konumuz da Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsünü işlemiştik. Sıradaki kpss konumuz ise Türkiye’de Karasal İklim olacaktır.

Türkiye’de Karasal İklim

İç Anadolu Tipi Karasal İklim

İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesinin bir bölümünde görülen iklim tipidir. Bu iklim tipinde en fazla yağış ilkbaharda, en az yağış ise yazın görülür. Yıllık yağış miktarı 500 mm’nin altındadır. İlkbaharda düşen yağışlar ısınmanın da etkisi ile oluşan konveksiyonel yağışlardır. Türkiyenin en az yağış alan yerlerinden olan Tuz Gölü, Iğdır, Malatya, Elazığ çevreleri de bu iklim tipinin yayılış alanında bulunur. Yağış rejimi düzensiz ve yağış azdır. Kış sıcaklık değerleri düşük, ayaz ve kar yağışlıdır. Nemliliğin az olması nedeniyle yıllık sıcaklık farkı fazladır. Yazlar sıcak ve kurak geçer. Mekanik parçalanma oldukça yaygındır.

Bitki örtüsü bozkırdır. Stepler ilkbahar yağışları ile yeşeren kurak dönemlerde sararan otlardır. Bu iklim tipinde bitki örtüsü yağışın az olması nedeni ile cılızdır.

Erzurum – Kars Tipi Sert Karasal İklim

Yıllık yağış miktarı İç Anadolu Karasal ikliminden fazladır. Bu durumun en önemli belirleyicisi yükseltidir. En fazla yağış yaz döneminde görülür. Kış yağışları genellikle kar, yaz yağışları ise konveksiyoneldir. Yağış rejimi düzensizdir fakat yazlar kurak geçmez. Yaz yağışlarının etkisi ile gür çayırlar oluşur ve bu nedenle yaygın olarak büyükbaş mera hayvancılığı yapılır.

Kış mevsiminde sıcaklık oldukça düşüktür. Yükselti, şiddetli karasallık, Sibirya yüksek basıncı sıcaklığın düşmesinde etkilidir. Sıcaklık farkı oldukça yüksektir ve mekanik parçalanma şiddetlidir. Karla örtülü ve donlu gün sayısı en yüksek olan iklimdir. Bitki örtüsü çayır ve iğne yapraklı ormandır. Düşük sıcaklık nedeni ile tarım ürünü çeşidi azdır. tarım ürünü olgunlaşma süreci daha uzundur.

Güneydoğu Anadolu Tipi Karasal İklim

En fazla yağış kış mevsiminde en az yağış ise yaz mevsiminde görülür. Yağış rejimi düzensizdir ve Akdeniz yağış rejimine benzer.  Aşırı buharlaşma nedeni ile yaz ayları kurak geçer. Yıllık sıcaklık farkı yaz aylarındaki ısınma nedeni ile azdır. Bitki örtüsü bozkırdır.

Kpss genel kültür coğrafya dersi Türkiye’de Karasal İklim konusunu tamamladık. Bir sonraki coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Nüfus olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Karasal İklim ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü konumuzda ülkemizde görülen iklim tiplerini, özelliklerini ve bitki örtü çeşitlerini inceleyeceğiz. Bu konu kpss açısından önemli ve her yıl soru gelebilen bir konudur. Önceki konumuzda Türkiye’de Yağış ve Nemlilik konusunu işlemiştik. Sıradaki konumuz ise Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü olacaktır.

Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü

Ülkemiz kuzey yarım küre orta uşağında bulunduğu için Akdeniz iklimi etkisi altındadır. Ancak bazı etmenler farklı iklimlerin oluşmasına neden olmuştur. Ülkemizde temel olarak 3 farklı iklim tipi vardır. Bunlar Akdeniz, Karadeniz ve Karasal iklim tipleridir.

1. Akdeniz İklimi

Akdeniz bölgesi kıyı şeridi, Kıyı Ege Bölümü, Güney Marmara, Gaziantep çevresinde görülür. Yağış rejimi düzensiz olan bu iklimde yıllık ortalama yağış miktarı 1000mm’nin üstündedir. En fazla yağış kış aylarında, en az yağış ise yaz aylarında görülür. Yağışlar genellikle cephe yağışlarıdır. Kış sıcaklıkları eksi derecelere düşmediği için yağışlar yağmur şeklindedir.

En düşük sıcaklık kışın, en yüksek sıcaklık yazın görülür. Yılda don görülme olayı çok azdır. Bazı yıllarda hiç rastlanmayabilir. Enlemin etkisi ile sıcaklık ortalamaları Akdeniz kıyısından Güney Marmara bölgesine doğru azalır. Kuzeybatıdan etkili olan hava akımı sıcaklığın düşmesine neden olur.

Akdeniz ikliminin bitki örtüsü makidir. Maki her mevsim yeşil kalan, yapraklı, bodur ağaçlardır. Makiler kızılçam ormanlarının tahrip edilmesi ile ortaya çıkmışlardır. Defne, keçiboynuzu, lavanta, zakkum, mersin, kocayemiş, yabani zeytin, tesbih önemli maki türleridir. Maki üst sınırı enlemin ve sıcaklığında etkisi ile Akdeniz’den Güney Marmara bölümüne doğru azalır.

2. Karadeniz İklimi

Karadeniz kuşağı boyunca etkilidir. Doğu Karadenizde 2000-2500mm, Orta Karadenizde 700-1000 mm, Batı Karadenizde ise 1000-1500 mm ortalama yağış miktarıdır. En fazla yağış sonbaharda, en az yağış ise ilkbaharda oluşur. Yağışlar genellikle yamaç yağışı biçimindedir. Her mevsim yağışlıdır ve bu sebeple kimyasal çözünme fazladır. Bağıl nem ve bulutluluk oranın en fazla olduğu iklimdir. Yazları serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Nemlilik, föhn rüzgarları, Kafkas dağlarının kuzeydoğudan gelen rüzgarları engellemesi nedenleri ile yıllık sıcaklık farkı en az olan bölgemizdir.

Karadeniz iklimi bitki örtüsü ormandır. Yağışın çok olması nedeni ile orman deniz seviyesinden başlar. Ladin, şimşir, kestane yaygın ağaç çeşitlerindendir.

Kpss genel kültür coğrafya dersi Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü konusunu tamamladık. Sıradaki coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Karasal İklim olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de Yağış ve Nemlilik konusu kpss coğrafya dersi iklim elemanlarının alt konusudur. Bu konu da nem çeşitlerini, oluşumlarına göre yağışları ve Türkiye’de yağışın dağılışı konularını inceleyeceğiz. Önceki konumuzda Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu işlemiştik. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Yağış ve Nemlilik olacaktır.

Türkiye’de Yağış ve Nemlilik

Öncelikle inceleyeceğimiz başlık nem çeşitleri olacaktır. Sonra da yağış çeşitleri başlığına değineceğiz.

Atmosferde bulunan su buharına nem denir. Nem sayesinde aşırı ısınma ve soğuma önlenir ve sıcaklık farkının azalmasını sağlar. Atmosferdeki nem üç şekildedir.

a. Mutlak (Gerçek) Nem: Bir metreküp havanın içerisinde bulunan neme mutlak nem denir. Sıcaklık ve su kaynakları ile doğru orantılıdır.

b. Maksimum (Doyuran) Nem: Bir metreküp havanın alabileceği nemdir. Yani havanın nem taşıma kapasitesidir. Sıcaklık ile doğru orantılıdır.

c. Bağıl (Nisbi) Nem: Yağışın başlaması için gerekli olan nemdir. Sıcaklık ile ters, yükselti ile doğru orantılıdır.

Peki Yağış Nasıl Oluşur?

Havada bulunan nemin soğumanın etkisiyle göz ile görülebilir hale gelmesine yoğunlaşma denir. Sis ve bulutlar bu sayede oluşurlar. Yoğunlaşma etkisi ile oluşan bulutlar, içlerinde biriktirdikleri nemi soğumanın etkisi ile yağış olarak bırakır ve bu şekilde yağış oluşur.

Ülkemizde oluşum biçimlerine göre yağışları üç ana başlık altında inceleyebiliriz.

Orografik (Yamaç) Yağışlar

Doğu Karadeniz, Akdeniz’de Torosların denize bakan yamaçları ve Yıldız dağlarında görülen bir yağış türüdür. Nemli hava kütlelerinin dağ yamacı boyunca yükselerek soğuması ile oluşan yağış tipidir.

Konveksiyonel (Yükselim) Yağışları

İç Anadolu’da en çok ilkbaharda, Erzurum-Kars bölümünde yaz aylarında sıkça görülen yağış türüdür. Isınan hava yükselir ve soğudukça yağış olarak düşer. Kırkikindi yağışları adı da verilir. İç Anadolu’da tahıl tarımı için önemlidir.

Cephe Yağışları

Yaygın olarak Akdeniz’de görülür. Sıcaklık ve nem açısından farklı hava kütlelerinin karşılaşması ile oluşur. Ülkemizde en yaygın görülen yağış biçimidir. Kış aylarında daha fazla görülür. Ve en geniş alanda meydana gelen yağış oluşum şeklidir.

Havada bulunan nemin soğumanın etkisiyle yoğunlaşarak gözle görülebilir halde yeryüzüne düşmesine yağış adı verilir. Dağların uzanışı, yükselti, denize yakınlık – uzaklık ve hava kütlelerinin özellikleri yağış dağılışını etkileyen faktörlerdir.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de Yağış ve Nemlilik konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Yağış ve Nemlilik ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusu kpss coğrafya dersi iklim elemanlarının alt konularından biridir. İklim elemanlarının bir bölümü olan Türkiye’de Sıcaklık konusunu bir önceki konumuzda incelemiştik.  Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar bölümünde yer alan Türkiye’de etkili olan basınç merkezleri ile Türkiye’de etkili olan rüzgarlar başlıklarını inceleyeceğiz.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar

Atmosferi meydana getiren çeşitli gazların yeryüzüne yaptığı etkiye, kuvvete hava basıncı denir. Bu basıncı etkileyen faktörler şunlardır:

Sıcaklık: Basınçla ters orantılıdır.

Yükselti: Basınçla ters orantılıdır.

Yerçekimi: Basınçla doğru orantılıdır.

Yoğunluk: Basınçla doğru orantılıdır.

Isınma ve soğumaya bağlı olarak ortaya çıkan basınçlara termik basınç, dünyanın hareketi ile oluşan basınçalara ise dinamik basınç denir.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu dikkat edilmesi gereken önemli konularımızdandır.

Ülkemiz farklı basınç merkezlerinin etkisi altına girer. Bunlar;

a. Sibirya Yüksek Basıncı: Ülkemize kuzeydoğudan gelen bu basınç kış aylarında etkili olur. Sıcaklığı düşürür, kışların sert ve ayazlı geçmesi bu basınca bağlıdır. Termik kökenli bir basınçtır. Bu basınç etkili olduğunda ülkemizde kış çok soğuk ve kar yağışlı geçer.

b. Asor Yüksek Basıncı: Ülkemize genellikle güneybatıdan gelen dinamik kökenli basınçtır. Özellikle etkisi Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaz aylarında yüksek sıcaklıkların yaşanması ile görülür. Yazların kurak geçmesine yol açar.

c. Basra Alçak Basıncı: Güneydoğu yönünde etkili olan bu basınç sıcaklıkları arttıran termik kökenli bir basınçtır. Genellikle sıcaklığı arttırır ve nem açığı oluşturur.

d. İzlanda Alçak Basıncı: Sürekli etkili olan bir basınçtır fakat etkisi kış aylarında daha fazla görülür.Ülkemize Kuzeybatıdan gelir ve kışların yağışlı, ılık geçmesine neden olur.

Yeryüzünde basınç fakının olduğu yerlerde oluşan yatay hava akımına ise rüzgar denir. Ülkemizi etkileyen rüzgarlar;

Poyraz: Kuzeydoğudan esen rüzgardır. Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.

Yıldız: Kuzeyden esen rüzgardır ve genellikle fırtınaya yol açar. Karadeniz ve Marmara’da etkilidir.

Karayel: Kuzeybatıdan esen rüzgardır.

Lodos: Güneybatıdan esen rüzgardır, Akdeniz, Ege ve Marmara’da etkilidir. Sıcak ve ılık olması sebebiyle kışın kar erimelerine neden olur.

Kıble: Güneyden eser ve Akdeniz kıyılarında yağışa neden olur.

Keşişleme (Samyeli) : Güneydoğudan esen sıcak ve kurak rüzgardır. Kurutucu etkisiyle nem açığını arttırır.

Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konumuza ek olarak ülkemizde görülen diğer rüzgar çeşitlerini de inceleyelim. Enlem etkisi ile oluşan rüzgarlardan başka ülkemizde deniz – kara ve vadi – dağ arasında oluşan meltem rüzgarları, imbat adı verilen deniz meltemleri görülür.

Yer şekli engeline bağlı olarak ortaya çıkan rüzgarlara ise föhn rüzgarları denir. Bu rüzgar kurutucu etki yapar, nem açığı etkisi oluşturur, karların erimesine yol açar. Föhn ülkemizde Rize ve çevresinde etkili olmaktadır. Bu rüzgar sayesinde Karadeniz’de turunçgil tarımı yapılabilmektedir.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Nemlilik ve Yağış olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de Sıcaklık konusu kpss coğrafya dersi iklim elemanlarının bir konusudur. İklim elemanları bir bölgenin iklimini belirleyen temel etkenlerdir. Geçtiğimiz konumuzda Türkiye’nin İklimi ve iklimi etkileyen matematik ve özel konumun etkisi irdelemiştik. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’de Sıcaklık bölümünü inceleyeceğiz.

Türkiye’de Sıcaklık

Ülkemizde sıcaklığın dağılışında birçok faktör etkilidir. Bu faktörlerden bazıları şunlardır:

a. Enlem: Ekvatora olan uzaklığı ifade eder. Ülkemiz bulunduğu konum nedeniyle güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklığın değeri azalır.

Özel konum şartları bazen enlemin etkisine ters düşen durumlar ortaya çıkarır.

 b. Yükselti: Sıcaklı yükselti arttıkça azalır, yükselti azaldıkça artar. Her 200 metre yükseklikte ortalama 1 derece sıcaklık azalır.

c. Denizellik (Nemlilik): Nem oranın fazla olduğu yerlerde aşırı ısınma ve soğuma görülmez. Sıcaklık farkı az olur.

d. Karasallık: Karasallığın olduğu bölgelerde ısınma ve soğumalar hızlı ve fazla olur. Bu yüzden sıcaklık farkı ve mekanik çözünme oldukça fazladır.

Türkiye’de Sıcaklık bir yerin bulunduğu yükseltiye göre 2 biçimde ele alınır.

Gerçek sıcaklık: Merkezin bulunduğu yükseltideki sıcaklığı

İndirgenmiş sıcaklık: Merkezin deniz seviyesindeki (0 metre) sıcaklığıdır.

Türkiye’de Don Olayı

Sıcaklığın 0°C’ nin altına düşmesi sonucunda don meydana gelir. Ülkemizde en az donlu gün sayısı Akdeniz bölgesinde en fazla ise doğu bölgelerimizdedir. Donlu gün sayısı batıdan doğuya doğru bir artış göstermektedir. Bunun en önemli sebebi ise yükseltinin doğu gittikçe artmasıdır.

Türkiye’de Yıllık Güneşlenme Süreleri

Bir bölgenin güneşlenme süresinin belirleyicisi bulutluluk oranıdır. Güneşlenme süresi ile güneş enerjisi arasında doğrudan bir ilişki bulunur.

Türkiye’de Sıcaklığın Dağılışı

Ülkemiz sıcaklık dağılışını izoterm haritalarına bakarak görebiliriz. Ülkemizde en yüksek sıcaklıklar karasallık,enlem değeri ve sıcak hava akımının etkileriyle Güneydoğu Anadolu bölgesinde görülür. Sıcaklıklar enlemin ve matematiksel konumun etkisi ile güneyden kuzeye doğru azalır.

Ülkemizde en düşük sıcaklılar ise Kuzeydoğu Anadolu bölgemizde görülmektedir. Sıcaklıklar karasallığın etkisi ile kış aylarında batıdan doğuya doğru azalır. Karasallık nedeniyle iç kesimlerdeki sıcaklık kıyı bölgelerinden düşüktür. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yıllık sıcaklık farkı oldukça yüksektir, en az olduğu bölge ise Karadeniz bölgesidir.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’de Sıcaklık  konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Sıcaklık ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’nin İklimi konusu kpss coğrafya dersinin önemli bir konusudur. İklim bir bölgeye ait uzun yıllardır süren atmosfer olaylarının ortalamasıdır. İklimin birçok yeryüzü şekli ve canlı yaşamı üzerinde etkisi vardır. Geçtiğimiz konuda Türkiye’nin çevre Sorunlarını ele almıştık. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’nin İklimi konusunu inceleyeceğiz.

Türkiye’nin İklimi

Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler

Türkiye’nin iklim özellikleri tarım, akarsu rejimi, bitki örtüsü çeşidi, deniz turizmi gibi sonuçlar üzerinde etkilidir. Bir yerin ikliminde enlem, yükselti, dağların kıyıya uzanış yönü, eğim, bakı, denize göre konum, karasallık ve basınç merkezleri belirleyicidir.

a. Matematik Konumun Etkisi

• Güneş ışınları hiçbir zaman dik açı ile gelmez.
• Ilıman kuşakta yer alır.
• Dört mevsim yaşanır.
• Batı rüzgarlarının etkisi altındadır.
• Kuzey yönlü hava akımı sıcaklığı düşürürken güney yönlüler arttırır.
• Dağların güney yamaçları kuzeye göre daha fazla güneş görür.
• Cephesl yağışlar sıklıkla görülür.

b.Özel Konumun Etkisi

Türkiye iklimini etkileyen en önemli faktördür. Bu etkilerini şu şekilde başlıklara ayırabiliriz.

1.Etrafındaki Denizlerin Etkisi

Yarımada konumunda olan ülkemizin çevresinde bulunan denizlerin iklim koşulları üzerinde büyük etkileri vardır. Kara ve denizdeki ısınma farklılıkları denizel ve karasal iklimin oluşmasına neden olmuştur. Denize kıyısı olan yerlerde nemin de etkisi ile sıcaklık farkları fazla olmaz. Fakat karasal ortamda nemlilik azdır. Artan yükseklikle sıcaklık farklılıkları da artar.

2.Yeryüzü Şekillerinin Etkisi

Kısa mesafede yaşanan iklim değişikliklerinin en önemli sebeplerindendir.

a. Yükselti

Yükseklik arttıkça sıcaklıkta azalır. Doğu Anadolu Bölgesi en güzel örneğidir.

b. Dağların uzanışı

Ülkemizde dağlar genel olarak doğu- batı yönünde uzanır. Dağların denize paralel olması denizel iklimin alanını sınırlandırmış, denize dik olarak uzanması ise denizel iklimin iç kesimlere ulaşmasını sağlamıştır. Kuzey Anadolu Dağları ve Toroslar denize paralel uzanırken kıyı ile iç kesimlerin arasında sıcaklık ve yağış farkının oluşmasına neden olmuştur.

c. Bakı

Ülkemizde bakı yönü matematik konumdan dolayı güneydir. Güneşe dönük olma durumu için bu kavram kullanılır. Bakı etkisinin görüldüğü yamaçlarda sıcaklık ortalaması yüksek, güneşlenme süresi uzun, orman ve tarım üst sınırı yüksektir.

3.Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi

Ülkemiz Kuzey ve doğuda Asya kıtası, Kuzeybatıda Avrupa kıtası, Güneydoğuda Arabistan yarımadası kara kütleleri tarafından çevrelenmiştir. Ülkemizi çevreleyen bu karalar üzerinde oluşan hava kütleleri ülkemizin iklimi üzerinde etkilidirler.

4. Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi

Ülkemiz etki alanı ve yönü değişen farklı basınç merkezlerinin etkisi altındadır. Kış mevsiminde İzlanda alçak ve Sibirya yüksek basıncı, yaz mevsiminde ise Basra alçak ve Asor yüksek basıncı etkisi altındadır.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’nin İklimi konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Sıcaklık olacaktır.

Bu yazı Türkiye’nin İklimi ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’nin çevre sorunları bir coğrafya konusu olmakla beraber her ülke vatandaşının bilmesi ve önlem alması gereken konuların başında gelmektedir. Önceki konumuzda kpss coğrafya dersi konusu olan Türkiye’de Göller ve Oluşumlarını inceledik. Şimdiki kpss coğrafya dersi konumuzda ise Türkiye’nin Çevre Sorunları  konusunu inceleyeceğiz.

Türkiye’nin Çevre Sorunları

Türkiye’nin çevre sorunları Türkiye’deki doğal ortamın bozulmasından kaynaklanan problemlerden oluşmaktadır.Türkiye’de doğal ortamı bozan belli başlı çevre sorunları ise şunlardır:

A. Hava Kirliliği

Sanayi tesisleri, taşıtlar, iklim özellikleri yerleşme alanının yüzey şekli hava kirliliğini artıran başlıca etkenlerdir. İstanbul ve İzmit gibi sanayi ve yaşayan nüfusun yoğun olduğu yerlerde hava kirliliği oldukça yüksektir.

Sanayi tesislerinin bulunduğu alanlarda hava kirliliği, yanlış yer seçimi, çıkan gazların yeteri kadar filtrelenmemesi gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır.

Petrol ve kömür gibi yakıtların kullanımı sonucunda ortaya çıkan gazların ve dumanların sisle karışması ile oluşan hava kirliliğine Londra tipi kirlilik denir. Ülkemizde sanayi tesislerinin yoğun olarak bulunduğu İstanbul, İzmir ve Ankara da bu kirlilik tipi görünür.

Motorlu taşıtların çıkardığı gazların etkisi ile oluşan kirliliğe ise Los Angeles tipi kirlilik denir. Astım, bronşit gibi hastalıklara neden olur. Ülkemizde İstanbul’da zaman zaman yaşanır.

B. Su Kirliliği

Sanayi tesislerinin yoğun olduğu bölgelerdeki su kirliliği ülkemizde önemli boyutlara ulaşmıştır. Özellikle İzmit ve İzmir körfezindeki canlı hayatı bu durumdan çok fazla etkilenmektedir. Su kirliliğinin önemli boyutlara ulaşmasında ev atık sularının, sanayi atık sularının göl ve denizlere bırakılmasının etkisi büyüktür.

C. Katı Atıklar

Tarımsal ve evsel kullanım sonucu katı atık yani çöp sorunu ortaya çıkmaktadır. Son yıllarda artan şehirleşme ile çöp toplanması, uygun yerlerde biriktirilmesi ve geri dönüştürülmesi önemli bir sorun haline gelmiştir.

Çevre Koruma Uygulamaları

Dünya’da ve Türkiye’de çok sayıda resmi kurum ve sivil toplum kuruluşları tarafından çevre koruma projeleri üretilip uygulanmaktadır.

Örneğin;

Ulubat Gölü Projesi: Birçok canlıyı barındıran bu tatlı su gölünün kirlilik ve toprak dolma tehlikesine karşı kirliliği önlemek, yaban hayatını zenginleştirmek ve doğal kaynakların verimli kullanılmasını sağlama gibi önlemler alınarak çalışmalar yapılmıştır.

Konya Kapalı Havza Projesi: Yanlış uygulamalar nedeniyle havzada ciddi su sıkıntıları yaşanmıştır. Suyun doğal akış yönünün değiştirilmesi, yanlış sulama yöntemleri, yer altı suyunun kontrolsüz kullanımı sulak alanların kurumasına yol açmıştır. Kısıtlı olan havza su kaynaklarını verimli kullanma çalışmaları yapılmıştır.

Meşe Projesi: Erozyonu önlemek için yapılmıştır. 1998-2004 yılları arasında 640 milyon tohum ekilerek dünyanın en büyük projelerinden biri olmuştur.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’nin Çevre Sorunları konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’de Nüfus Sayımları ve Nüfus Artışı olacaktır.

Bu yazı Türkiye’nin Çevre Sorunları ilk olarak şurada görüldü: .

Türkiye’de göller ve oluşumu konusu ülkemizdeki göllerin çeşitlerini, oluşumlarını ve dağılımını kapsayan önemli konulardan bir tanesidir. Önceki konumuzda kpss coğrafya dersi konusu olan Ülkemizdeki Kıyı Tiplerini inceledik. Sıradaki kpss coğrafya dersi konumuzda ise Türkiye’de Göller ve Oluşumu konusunu inceleyeceğiz.

Türkiye’de Göller ve Oluşumu

Karalar üzerinde çeşitli sebeplerle çanaklaşmış alanlarda biriken su kütlelerine göl denir. Türkiye göl bakımından zengin bir ülke olarak sayılamaz. Ülkedeki toplam göl ve bataklık alan 10000 km² kadardır.

Ülkemizdeki doğal oluşumlu göller, genellikle belli alanlarda toplanmış halde bulunur.

1. Güney Marmara
2. Göller Yöresi
3. Tuz gölü ve Çevresi
4. Van Gölü

Göller kaynak suları, akarsular ve yağışlar ile beslenir. Göllerin suları iklim koşulları, beslenme kaynakları, gölün bulunduğu arazinin yapısı ve gideğeni olup olmamasına göre acı, tatlı, sodalı ve tuzlu olabilmektedir.

Eğer bir göle kaynağından olması gerekenden fazla su gelirse gölün su miktarı zaman ile artar. Fazla olan bu sular akarsu halinde olan gideğen(göl ayağı) ile dışarıya akar.

Türkiye’deki göllerden tarımda sulama, içme v kullanma suyu elde etme, enerji üretimi, ulaşım, tuz ve soda üretimi, su ürünler ve turizm gibi birçok alanda yararlanılmaktadır.

A. Doğal Göller

Volkanik, karstik ve tektonik olaylar ile buzullar, akarsular, dalga ve akıntı etkileriyle oluşurlar. Ülkemizde en yaygın olarak görülen göl tektonik göllerdir.

1. Tektonik Göller

Yerkabuğundaki kıvrılma ve kırılmalar sonucunda oluşan çukurlara dolan su kütlelerinden oluşur.

2. Volkanik Göller

Volkan konisinin tepesinde bulunan krater çukurlarının yada volkanik patlama ile oluşan maarların su ile dolması sonucunda oluşan göllerdir. 

3. Karstik Göller

Kalkerli arazilerdeki erime çukurlarının su ile dolması sonucu oluşur. Akdeniz ve iç Anadolu’da rastlanır.

4. Buzul (Sirk) Gölleri

Buzul aşındırması sonucu oluşan çanaklarda oluşan su birikintileri sonucunda oluşan göllerdir.

5. Set Gölleri

Çukur veya vadilerinin önünün herhangi bir kütle ile kapanması sonucu oluşur. Set oluşturan kütle hangi yolla meydana geldiyse o adla isimlendirilir.

• Volkanik set gölleri: Volkandan çıkan lavların bir çukurluğun önünü kapatması ile oluşur.

• Alüvyal set gölleri: Akarsu vadilerinin alüvyal birikimlerle kapanması sonucu oluşur.

• Kıyı set gölleri (Lagün, Deniz Kulağı): Kıyılardaki koyların ağız kısımlarının zamanla kıyı okları tarafından kapanması ile oluşur.

• Heyelan set gölleri: Heyelan sonucu kayan kütlenin akarsu vadilerini kapatması sonucu oluşur.

B. Baraj Göllleri

Türkiye’de göller ve oluşumu konusunda ikinci ana başlık Baraj Gölleridir. Akarsu vadilerine yapılan barajların etkisiyle biriken suların oluşturduğu yapay göllerdir. Elektrik enerjisi üretimi, kullanma, içme suyu, tarımda sulama suyu elde etmek için yapılır.

Kpss genel kültür coğrafya dersine Türkiye’ Göller ve Oluşumları konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi konumuz Türkiye’nin Çevre sorunları olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Göller ve Oluşumu ilk olarak şurada görüldü: .

Önceki konumuzda kpss coğrafya dersi konusu olan Türkiye’ de Rüzgarların, Buzulların, Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer şekillerini inceledik. Sıradaki kpss coğrafya dersi konumuzda ise Türkiye’de Kıyı Tipleri konusunu inceleyeceğiz. Boyuna kıyılar, enine kıyılar, dalmaçya tipi kıyılar ve ria tipi kıyılar Türkiye’de kıyı tipleri konusu altında işleyeceğimiz alt başlıkları oluşturmaktadır.

Türkiye’de Kıyı Tipleri

Yurdumuzda çeşitli kıyı tiplerine rastlanır. Bu kıyı tiplerinin oluşmasında kıyı çizgisinin gerisinde yer alan yerşekilleri de önemli bir etkiye sahiptir. Ülkemizde görülen kıyı tipleri şunlardır:

1. Boyuna Kıyılar

• Dağların denize paralel olarak uzandığı yerlerde görülen kıyı tipleridir.
• Bu kıyılarda girinti çıkıntı çok azdır.
• Kıyı ile iç kısımların ulaşımı zordur. Ulaşım geçitlerle sağlanır.
• Denizel iklimin görülme alanı dardır. Akdeniz ve Karadeniz bölgelerimizde görülür.
• Doğal liman sayısı az, kıta sahanlığı dar ve falezler yaygındır.

2. Enine Kıyılar

• Bu kıyılarda girinti çıkıntı çok, koy, körfez ve limanların sayısı fazladır.
• Kıta sahanlığı geniş ve denizin derinliği azdır.
• Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım kolaydır ve kıyıdaki limanların hinterlandı geniştir.
• Denizel iklim etkileri iç kısımlarda da görülebilmektedir.
• Ege kıyılarımız enine kıyıların görüldüğü yerlerdendir.

3. Dalmaçya Tipi Kıyılar 

• Denize paralel uzanan dağların arasındaki vadilere deniz suyunun girmesi ile oluşan kıyı tipidir.
• Bu kıyılar yaygın olarak Adriyatik denizinde görülür.
• Ülkemizde ise Akdeniz’de Teke Yarımadasının Antalya Kaş kıyılarında rastlanır.[/box]

4. Ria Tipi Kıyılar 

• Platolar arasındaki derin vadilerin deniz veya okyanusların yükselmesi ile sular altında kalması ile oluşmuş kıyı tipidir.
• Ülkemizde güneybatı Ege kıyıları, Çanakkale boğazı, İstanbul boğazı ve Haliç bu kıyılara örnektir.

Kpss genel kültür coğrafya dersine Türkiye’de Kıyı Tipleri konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya dersi Türkiye’ Göller ve Oluşumları konumuz olacaktır.

Bu yazı Türkiye’de Kıyı Tipleri ilk olarak şurada görüldü: .