Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü milyon hatta milyarlarca yılda kazanmıştır. Volkanizma, deprem, dağ oluşumu (orojenez), kıta oluşumu (epirojenez) gibi iç kuvvetler ve akarsular, dalgalar, buzullar, rüzgarlar gibi dış kuvvetler Türkiye’de yeryüzü şekilleri oluşumunda etkili kuvvetlerdir. Tabi ki iç ve dış kuvvetlerin hepsi aynı anda olmamıştır. Günümüzde de devam eden bu iç ve dış kuvvetler etkinliklerini bazı jeolojik zamanlarda arttırmışlardır. Herhangi bir jeolojik zamanda bir kuvvet etkinliğini arttırırken, başka bir jeolojik zamanda diğer bir kuvvet etkinliğini arttırmıştır. Bu jeolojik zamanları inceleyelim.
Türkiye’de Yeryüzü Şekilleri
1. Jeolojik Zaman: Türkiye’de 1. zamana ait oluşumlar kömür yatakları ve masif arazi kütleleri şeklinde olmuştur. Burada bahsedilen masif arazi, sertleşmiş yani oturmuş arazidir.
Birinci zamanda ortaya çıkan taş kömürü yataklarını gür bitki toplulukları oluşturmuştur.
Masif Arazilere örnek olarak aşağıdaki yerleri verebiliriz.
- Yıldız Dağları (Trakya)
- Saruhan – Menteşe (Ege)
- Kırşehir (İç Anadolu)
- Bitlis (Doğu Anadolu)
2. Jeolojik Zaman: Genelde aşınım faaliyetlerinin fazla olduğu bu dönem, yer kabuğu hareketleri açısından Türkiye’de ve Dünya’da sakin geçmiştir.
3. Jeolojik Zaman: Kpss soruları açısından önemli olan bu dönem, Türkiye’yi en çok etkileyen jeolojik dönemdir. Şimdi üçüncü jeolojik zamanda gerçekleşen önemli oluşumları inceleyelim.
- Türkiye’de Alp-Himalaya kıvrım kuşağına bağlı olarak Kuzey Anadolu ve Toros Dağları oluşmuştur.
- Türkiye bugünkü görünümünü hemen hemen kazanmıştı bu zamanda.
- Linyit, bor, tuz, borasit ve petrol yatakları bu dönemde oluşmuştur.
- Arabistan kısmının sıkışmasıyla beraber bazı fay hatları meydana gelmiştir. Bu sıkışmanın sonucunda da Kuzey Anadolu ve Güney Anadolu fay hatları bu dönemde oluşmuştur.
- Volkanik dağlar da yine üçüncü jeolojik zamanda oluşmuştur.
4. Jeolojik Zaman: Kpss coğrafya konusunun bu dönemi de Türkiye’de yeryüzü şekilleri açısından en kısa süren ve halen devam eden jeolojik zamandır. Dördüncü jeolojik zamanda aşağıdaki gelişmeler yaşanmıştır.
- Öncelikle Türkiye’de yeryüzü şekilleri bugünkü görünümünü almıştır.
- İstanbul ve Çanakkale Boğazları oluşmuştur.
- Egeid karası çökmüş ve onun yerinde Ege Denizi meydana gelmiştir.
- Ağrı, Cilo, Kaçkar, Aladağlar gibi dağlar bu devirde buzullaşmadan etkilenmiştir.
- Önemli iklim değişiklikleri meydana gelmiştir. Ayrıca deniz seviyelerinde de değişimler meydana gelmiştir.
Kpss coğrafya dersinin Türkiye’de yeryüzü şekilleri konusunu kısaca madde halinde özetlemek gerekirse;
- Ülkemizde farklı jeolojik zamanlara ait araziler bulunduğundan bunlara bağlı olarak yer şekillerimiz çeşitlilik göstermektedir.
- Alp – Himalaya kıvrım sisteminde yer alırız.
- 3. ve 4. zamanındaki oluşumlarla bugünkü görünümünü kazanmıştır. Bu yüzden ülkemiz genç, dağlık ve yüksek bir ülkedir.
* Türkiye’de Yükseltinin Fazla Olmasının Sonuçları:
Ülkemiz ayrıca;
- Dağlık olmasına karşın geniş düzlükler de yer almaktadır. Bunun sebebi ülkemizin toptan yükselmesidir.
- Genç ve faylı olmasından dolayı ülkemizde deprem riski fazladır.
- Kuzey ve Güneyde dağlar kıyıya paralel uzanmıştır.
Bir sonraki genel kültür coğrafya dersinin konusu Türkiye’nin Dağları konusu olacaktır.
Coktesekkürler sınav için çok güzel olmus
ALLAH razı olsun emeğinize yüreğinize sağlık
çok güzel olmuş hayatım,teşekkürler:))
Kırşehir masif araziyse neden 1.kuşak deprem bölgesi açıklar mısınız lütfen
Hiçbir yerde bulamıyorum.
Çünki turkiye sıkıştırıldıgnda bir cok yer kirilmisti kirsehirde bunlardan biri hatta bu nedenle icinde olan bitkiler oksijenle temas edince komuru ucup tasi kalmisti komur yatagi degildi. Bu nedenle kirildigi icin bir deprem kusagi bolgesi oluyor.
Çünkü sonradan faylanmıştır
Güzel elinize sağlık
Gerçekten mükemmel olmuş her şeyi kısaca özetlemissiniz.
Allah razı olsun,çok teşekkürler,elinize kolunuza sağlık,faydalı olmuş….
Aşınım faaliyetlerinin fazla olduğu Bi dönemdir derken neyi kast ediyor ben orayı anlamadım,yani aşınım ne
Eliniz sağlık güzel çalışma..
(cevaben) tabi ki yeterli olmaz.. Farklı kaynaklarla zenginleştirmen gerekir…
çok güzel anlatılmış bende kpss hazırlanıyorum yalnız kitap almak istemedim buradaki konular coğrafya ve diğer derleri buradan takip etmek yeterli olurmu TEŞEKKÜRLER
Allah razı olsun hazırlayanlara….
Allah razı olsun bilginize bereket, emeğinize sağlık versin :))
Emeğinize sağlık..çok açıklayıcı,net,öğretilmesi gereken temiz bilgi…
Türkiye’de ayrıca kısmında yani anlatımın sonundaki bölümünde “dağlık olmasına karşın YÜKSEKLERDE geniş düzlükler var çünkü 3. jeolojik dönemde Arabistan yarımadasının sıkıştırmasıyla Anadolu yükselmiştir” demek daha doğru olur.
teşekkürler….emeğinize sağlık
güzel olmuş ellerinize dillerinize ve beyninize saglık
gayet açıklayıcı ve güzel.
çok güzel anlatmışsınız tebrikler