Türkiye’nin Ovaları

Türkiye’nin ovaları tektonik ovalar, delta ovaları, karstik ovalar, lav örtüsü ovaları, eski göl yeri ovaları ve dağ eteği ovalarından oluşmaktadır. Ova, akarsularca yarılmamış olan ve genellikle üzerinde tarımsal faaliyetlerin yapıldığı düzlüklere denilmektedir. Türkiye’nin ovaları ve çeşitlerine geçmeden önce Türkiye’nin ovalarından bulunan genel özellikleri sıralayalım.

Türkiye’nin Ovaları Genel Özellikleri

• Türkiye’nin ovaları yükselti bakımından doğudan batıya doğru azalmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları Türkiye fiziki haritasında, 0-200 metre arası ovalar koyu yeşil, 200-500 metre arası açık yeşil, 500-1000 metre arası sarı, 1000-1500 metre arası turuncu, 1500 metre üzerindekiler için kahverengi tonları mevcuttur.

Kpss coğrafya soruları açısından renk ya da yüksekliğe bağlı olarak ortaya çıkan sonuçlar önemlidir. Kahverenginin hakim olduğu bölgelerde yıllık sıcaklık farkı azdır, karlı ve donlu gün sayısı fazladır, akarsuların aşındırma ve taşıma gücü fazladır, ulaşım güçtür, fiziksel parçalanma görülür, gerçek ve izdüşümsel alanlar arasındaki fark fazladır.

• Türkiye’nin ovaları genelde çevrelerine göre alçakta bulunmaları, etraflarının örtülü olmaları ve topraklarının verimli olmaları nedeniyle tarım alanları olarak kullanılmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları yerleşim yeri ya da ulaşım yolu olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum da Türkiye’deki doğal dokunun bozulmasına yol açmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları içinde drenaj yani su boşaltım ağı yetersiz olduğu için ovalar çevreden gelen sularla beraber bataklık alanlarına dönüşmektedir.

Oluşumlarına Göre Türkiye’nin Ovaları

1) Tektonik Ovalar: Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarının akarsu alüvyonlarıyla dolması sonucu tektonik ovalar oluşmaktadır.

* Türkiye’nin ovaları içinde yer tektonik ovalar ve bölgeleri:

• Marmara Bölgesi: Adapazarı Ovası, Balıkesir Ovası, Bursa Ovası, Mustafa Kemalpaşa Ovası, Ergene Ovası, İnegöl Ovası Marmara bölgesinden bulunan tektonik ovalardır.
• Ege Bölgesi: Soma ovası, Bergama ovası, Turgutlu ovası, Salihli ovası, Akhisar ovası, tire ovası, Torbalı ovası, Alaşehir ovası, Söke ovası, Ödemiş ovası, Yeni Pazar ovası ve Koçarlı ovası Ege bölgesinde bulunan tektonik ovalardır.
• Akdeniz Bölgesi: Amik ovası ve Kahramanmaraş ovası Akdeniz bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• Karadeniz Bölgesi: Bolu ovası, Düzce ovası, Tosya ovası, Sulu ova, Taş ova, Merzifon ovası, Erbaa ovası, Niksar ovası, Turhal ovası, Zile ovası ve Artova ovası Karadeniz bölgesi tektonik ovaları içinde yer almaktadır.
• Doğu Anadolu Bölgesi: Malatya ovası, Elazığ ovası, Varto ovası, Hınıs ovası, Karlıova, Iğdır ovası, Elbistan ovası, Erzurum ovası, Erzincan ovası, Yüksekova, Tercan ovası, Pasinler ovası Doğu Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• İç Anadolu Bölgesi: Konya ovası, Kayseri ovası, Develi ovası, Aksaray ovası, Eskişehir ovası, Çubuk ovası İç Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Ceylanpınar ovası, Suruç ovası, Birecik ovası, Harran ovası Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.

2) Delta Ovaları: Türkiye’nin ovaları içinde bolca bulunan delta ovası, akarsuyun aşındırarak taşıdığı alüvyal malzemelerin deniz kıyısına biriktirmesi sonucu oluşan bir ova çeşididir. Kpss genel kültür coğrafya sorularında ve deneme sınavlarında delta ovaları ile ilgili sıkça soru sorulmaktadır.

Delta ovalarının oluşabilmesi bazı şartlar mevcuttur. Peki nedir bu şartlar?

• Akarsu yoksa delta ovası da yoktur.

• Gelgit yani medcezir olayının olmaması gerekir.

• Deniz kıyısında derinliğin fazla olmaması gereklidir.
• Akarsuyun bolca alüvyal malzeme taşıması gerekmektedir.
• Deltanın oluşacağı kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekir.
• Akarsu havzasındaki arazinin jeolojik yapısının kolay aşınabilen tabakalardan oluşması gerekir.

* Türkiye’nin ovaları içinde yer alan delta ovaları ve bölgeleri:

• Ege Bölgesi: Balat ovası (Büyük Menderes ile), Selçuk – Efes ovası (Küçük Menderes ile), Menemen ovası (Gediz ile), Dikili ovası (Bakırçay ile) Ege bölgesinde bulunan delta ovaları içindedir.
• Akdeniz Bölgesi: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan ile) ve Silifke ovası Akdeniz bölgesinde bulunan delta ovalarıdır.

• Karadeniz Bölgesi: Bafra ovası (Kızılırmak ile) ve Çarşamba ovası (Yeşilırmak ile) Karadeniz bölgesinde yer alan delta ovalarıdır.

3) Karstik Ovalar: Türkiye’nin ovaları içinde bulunan karstik ovalar, diğer adıyla polye, kalker arazinin yaygın olduğu bölgelerde çözülmeye bağlı olarak bulunan ova çeşididir. Genellikle verimsiz olan karstik ovaların en fazla bulunduğu bölge Akdeniz bölgesidir. Karstik ovalara gölova da denilmektedir.

4) Eski Göl Yeri Ovaları: İç Anadolu bölgesinde yaygın olarak bulunan bu ova çeşidi, göl olan yerlerin sularının zamanla çekilmesiyle oluşan çanakların, sel ve akarsuların taşıdığı alüvyal malzeme ile dolması sonucu oluşmuştur.

5) Lav Örtüsü Ovaları: Volkanizmanın hareketleri sonucu ortaya çıkan ovalardır. En yaygın Doğu Anadolu bölgesinde bulunur.

6) Dağ Eteği Ovaları: Türkiye’nin ovaları içinde inceleyeceğimiz son ova çeşidi olan dağ eteği ovaları, dağlık bölgede taşınan malzemelerin dağın eğiminin az olduğu yerlerde birikmesi sonucu ortaya çıkan ovalardır.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’nin Ovaları konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss coğrafya konusu Türkiye’nin Platoları olacaktır.