Normlar Hiyerarşisi

Normlar hiyerarşisi hukukun yazılı kaynakları arasında bulunan astlık üstlük ilişkileridir. Normlar hiyerarşisi hukukun asıl kaynakları içinde yer alan yazılı kaynakların hiyerarşi sırasını belirterek hangi yazılı kaynakların öncelikli olduğunu göstermektedir.

Normlar Hiyerarşisi

Normal hiyerarşisi Anayasa > Kanun > Tüzük > Yönetmelik > Genelge > Yönerge şeklinde oluşmaktadır.

Anayasa: Kpss vatandaşlık dersinin en yaygın içeriklerinden biri olan Anayasa, bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini, temel organlarının işleyişini, devlet iktidarının el değiştirmesini düzenleyen ve kişilerin hak ve özgürlüklerini güvence altına alan kuralların tümüdür.

Kpss vatandaşlık dersinde bolca karşılaşacağımız Anayasa değerlendirileceği alana göre çeşitli sınıflara ayrılmaktadır.

• Anayasalar değiştirilmesi bakımından sert anayasa ve yumuşak anayasa olarak ikiye ayrılmaktadır:

Sert Anayasa: Değiştirilmeyecek maddeleri olan anayasalardır.

Yumuşak Anayasa: Değiştirilmeyecek maddeleri yoktur. Ayrıca değiştirilmesi için nitelikli çoğunluk aranmamaktadır. Basit çoğunlukla değişiklik kabul edilebilir.

• Anayasalar ayrıntısı bakımından kazuistik anayasa (ayrıntıcı) ve çerçeve anayasa olarak  ikiye ayrılmaktadır.

• Son olarak Anayasalar yazılı olması bakımından yazılı ve yazısız anayasa olmak üzere iki başlıkta incelenir.

Yazılı Anayasa: Anayasa içinde olması düşünülebilecek kuralların yetkili bir organ tarafından belirli bir belge içinde toplanmasıdır. Hemen hemen bütün devletlerin anayasaları yazılı anayasadır.

Yazısız Anayasa: Toplum içinde uzun bir süre kesintisiz olarak tekrarlanan ve bağlayıcı olduğuna inanılan uygulamalardan oluşan anayasadır.

Kanun: Normal hiyerarşisi tablosuna göre anayasadan sonra kanun gelmektedir. Kanunları TBMM yapar. Kanunları Cumhurbaşkanı onaylar ve resmi gazetede yayımlanır.

* Kanunlara Eş Metin Sayılanlar:

Kanun Hükmünde Kararnameler: Kanunlarla, kanun hükmünde kararnameler normlar hiyerarşisi içinde eş değer sayılmıştır. Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi Bakanlar Kuruluna 1961 Anayasası’nın 1971 – 1973 değişikliğiyle verilmiştir.

Uluslararası Antlaşmalar: Normlar hiyerarşisi içinde uluslararası antlaşmalar kanun ile eş değer sayılmaktadır. Uluslararası antlaşmalar yürütme güçleri (erkleri) tarafından yapılır. TBMM uygun bulur, Cumhurbaşkanı onaylar ve Resmi Gazete’de yayımlanır.

Meclis İçtüzüğü: Kpss genel kültür vatandaşlık dersinde, normlar hiyerarşisi içinde kanunlara eş değer metin sayılan bir diğer madde de meclis içtüzüğüdür. Meclis iç tüzüğü bir parlamento kararıdır.

!Meclis iç tüzüğünde değişiklik yapmak için yürütme teklif vermez, sadece milletvekilleri teklif verebilir.

• Parlamento Kararı: TBMM’nin kanun yapmak dışındaki tüm kararlarıdır. Bir diğer tanımıyla parlamento kararları, Cumhurbaşkanı onayına gitmeyen meclis kararlarıdır.

Parlamento kararlarından Meclis içtüzüğü, milletvekilliği düşürme ve dokunulmazlıkları kaldırma gibi kararlara yargı yolu açık, bunlar dışında kalan diğer parlamento kararlarına da yargı yolu kapalıdır.

Tüzükler: Normlar hiyerarşisi sırasına göre kanunlardan sonra gelen tüzükler, kanunların işleyişini göstermek için Danıştayın yargısal denetiminden sonra Bakanlar Kurulu tarafından çıkartılmaktadır. Tüzükleri Cumhurbaşkanı onaylar ve Resmi Gazete’de yayımlanır. Tüzükler bir tarih belirtilmezse yürürlüğe yayımlandıktan 45 gün sonra girer.

Yönetmelikler: Normlar hiyerarşisi içindeki sıraya göre tüzüklerden sonra yönetmelikler gelmektedir. Yönetmelikler anayasal olarak, Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri kendi görev alanını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkartılır.

Hangi yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayımlanacağını kanunlar belirler. Dolayısıyla her yönetmelik Resmi Gazete’de yayınlanacak diye bir şey yoktur. Genel olarak toplumun genelini ilgilendiren yönetmelikler Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır.

Genelge ve Yönerge: Normlar hiyerarşisinde yönetmelikten sonra genelge, genelgeden sonra ise son olarak yönergeler gelmektedir. Genelge ve Yönergeler Anayasada düzenlenmemiştir.

Kpss genel kültür vatandaşlık dersine ait Normlar Hiyerarşisi konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss vatandaşlık konusu Müeyyide (Yaptırım) Kavramı olacaktır.