Fiiller

Fiiller konusunda, fiil çeşitleri, fiillerde kip, zaman ve kişi, basit zamanlı fiiller ve bileşik zamanlı fiiller başlıkları örneklerle beraber işlenecektir. Bir önceki Kpss Türkçe dersimizin başlığı bağlaçlardı. Bu dersimizde de sözcük çeşitlerinden biri olan Fiiller konusunu detaylandıralım.

Fiiller (Eylemler)

Fiiller, iş, oluş, hareket bildiren; mutlaka kişisi, kip ve zamanı da olan sözcüklerdir. Bir diğer tanımla fiiller kılış, oluş ve durum bildiren sözcüklerdir. Tanımlardan da anlaşılacağı üzere bir sözcüğün fiil olabilmesi için kişi, kip ve zaman özelliğinin olması gerekmektedir.

Fiil ile yüklem aynı şey değildir. Çünkü yüklem fiil olabildiği gibi isim soylu da olabilir.

Fiil Çeşitleri (Eylem Çeşitleri)

1) İş – Kılış Fiilleri: İnsan tarafından yapılan ve nesne alabilen fiillerdir. Yani ‘Neyi’ sorusunu sorduğumuzda cevap verebilen fiillerdir. Bu soruyu fiilin 1. tekil kişisine sormalıyız.

2) Durum (Hareket) Fiilleri: Belli bir durumda, hareket şeklinde olmayı anlatan ve nesne alamayan fiillerdir. Yani fiilin 1. tekil kişisine ‘Neyi’ sorusunu sorduğumuzda cevap vermez.

3) Oluş Fiilleri: Oluşum anlamı taşıyan fiillerdir. Yani zaman içinde oluşumu ifade eder. Ayrıca nesne alamayan fiillerdir.

Fiillerde Kip – Zaman – Kişi

Fiillerde mutlaka kip, zaman ve kişi özelliği vardır. Yani fiiller çekimlenebilir. Bu nedenle fiil ve çekimli fiil aynı şeydir. Ayrıca fiillerde 6 kişi vardır.

Fiillerde 2 çeşit kip vardır. Bunlar haber kipleri ve dilek kipleridir.

1) Haber Kipleri: Zaman anlamlı kiplerdir. Zaman anlamı taşır ve 5 şekli vardır:

a) Miş’li Geçmiş Zaman: Duyulan, öğrenilen geçmiş zamandır.

b) Di’li Geçmiş Zaman: Görülen, bilinen geçmiş zaman.

c) Şimdiki Zaman: İş ve anlatış aynı zamandadır. ‘-yor’ ekiyle yapılır.

d) Gelecek Zaman: Anlatış öncedir, iş ise sonra yapılır. ‘-ecek, -acak’ ekleriyle yapılır.

e) Geniş Zaman: İş her zaman ve genel anlamdadır. ‘-r’ eki ile yapılır.

2) Dilek Kipleri: Zaman anlamı taşımayan kiplerdir ve 4 şekli vardır:

a) Gereklilik Kipi: ‘-meli, -malı’ ekleriyle yapılır.

b) İstek Kipi: ‘-e, -a’ ekleriyle yapılır.

c) Dilek (Şart) Kipi: ‘-se, -sa’ ekleriyle yapılır.

d) Emir Kipi: Kip eki yoktur. Kişi eklerini alabilir.

Basit ve Birşelik Zamanlı Fiiller

1) Basit Zamanlı Fiiller: Basit çekimli olarak da bilinen bu fiil türleri, haber kipi ya da dilek kipi eklerinden sonra ”idi, imiş, ise” anlamlı 2. bir ek daha almayan fiillerdir. Kısaca tek zaman ve kip eki alan fiillerdir.

Birleşik Zamanlı Fiiller: Bileşik çekimli fiillerdir. Haber kipi veya dilek kipi ekinden sonra ”idi, imiş, ise” anlamlı 2. bir zaman eki daha alan fiillerdir.

Kpss Türkçe dersindeki Birleşik zamanlı fiiller 3’e ayrılmaktadır:

a) Rivayet Birleşik Zaman (-imiş)

b) Hikaye Birleşik Zaman (-idi)

C) Şart Birleşik Zaman (ise)

Kpss genel yetenek Türkçe dersindeki sözcük türlerinden olan fiiller konusu tamamlanmış oldu. Bir sonraki Türkçe konumuz fiillerle bağlantılı olan ek fiil (ek eylem) konusudur.