Sıfatlar Türkçe dersindeki sözcük türleri konusu içinde işleyeceğimiz bir diğer başlık olup KPSS, YGS ve LYS sınavları için de önem arz etmektedir. Sıfatlar ve örnekleri, sıfat tamlamaları, sıfatların türleri ve sıfatlarda derecelendirme içerikleri bu konumuzda paylaşılacaktır.
Sıfatlar (Ön Adlar)
Sıfatlar, cümle içinde isimlerden önce gelen ve o ismi niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. Bir sözcüğün sıfat olabilmesi için bir isimden önce gelip o ismi niteleyip belirtmesi şarttır. Türkçe dersindeki sözcük türlerinden olan sıfatlar başlığına örneklerle başlayalım.
Öteki deniz
Yoğun sessizlik
Beş ağaç
Sıfat Tamlaması
Her sıfatın olduğu yerde bir isim de olduğuna göre sıfat tamlaması vardır.
Okunmuş kitaplar
Bozuk yemek
Ahmet Bey
Sıfat tamlamaları takısız isim tamlaması gibi tamlama eki almaz.
Geniş kazak => Sıfat tam.
Yün kazak => Takısız is. tam.
Altın kalp => Takısız is. tam.
İyi kale => Sıfat tam.
Yazlık evleri => Sıfat tam.
Yorgunluk hisleri => B.siz is. tam.
Saflık derecesine => B.siz is. tam.
Yükselme devrine => B.siz is. tam.
Yükseklik korkusuna => B.siz is. tam.
Düğünlük giysilerine => Sıfat tam.
Öğrencilerin başarı durumları => Zincirleme is. tam.
Öğrencilerin başarılı durumları => B.li is. tam.
Sıfatlar isim çekim eki almaz. Alırsa ya adlaşmış sıfat yani ad olur ya da zamir olur.
Küçüğün sesi => Buradaki ‘küçük’ adlaşmış sıfat oluyor. Tamlayan eki mevcut.
Evin Küçüğü => Buradaki ‘küçük’ kelimesi yine adlaşmış sıfat. Bu sefer tamlanan eki mevcut.
Bu kitap => ‘Bu’ kelimesi sıfat durumunda.
Bunun kitabı => ‘Bunun’ kelimesi ise burada zamir görevinde.
Güzelim ev
Canım Anadolu
Söylediğim söz
Yazacağın mektup
Sıfat Çeşitleri
A) Niteleme Sıfatları: İsimleri renk, şekil ve durum yönünden niteleyen sıfatlardır.
Beyaz çiçek
Sivri tepeler
Mor yıllar
Niteleme Sıfatlarının Özellikleri:
Unvan Sıfatları: Kişilerin toplumdaki yerini ve konumunu belirten sıfatlardır. İsimden önce de sonra da gelebilir.
Doktor Mehmet Bey
Öğretmen Duyşen
Nuh Çavuş
Pekiştirme Sıfatları: Niteleme sıfatlarının anlamlarını güçlendirerek pekiştirme sıfatları elde ederiz.
Yüksek yüksek tepeler => Yineleme yöntemiyle
İrili ufaklı taşlar => Zıt anlamlı sözlerle
Yalan yanlış sözler => Eş ya da yakın anlamlı sözlerle
Şırıl şırıl sular => Yansıma sözlerle
Eğri büğrü yollar => Biri anlamlı biri anlamsız
Eciş bücüş çizgiler => İki anlamsız
Güzel mi güzel ev => mi edatıyla
Masmavi deniz
Yemyeşil ova
Tertemiz ev
Sapsarı yüz
Bu yöntemle yapılan pekiştirmelerin bazılarında farklı olarak ses türemeleri görülebilir, buna dikkat ediniz.
Sapasağlam
Karmakarışık
Darmadağınık
Sıcacık yer
Küçücük ev
Küçültme Sıfatları: Sıfatlara getirilen küçültme ekleri sıfatın anlamını ya daraltır ya da pekiştirir.
Güzelce ev => Daralttı
Minicik çocuk => Pekiştirdi
-cik => Küçücük, minicik
-cek => Büyücek
-ce => Güzelce, genişçe, çokça
-imsi => Sarımsı, ekşimsi
-imtırak => Sarımtırak
Örnek: Kitapçıkları aldık
Sıfatlarda Derecelendirme: Niteleme sıfatlarının anlamları miktar anlamlı sözcüklerle derecelendirilebilir. Niteleme sıfatından önce gelen ve bu sıfatın anlamını ”ne kadar” sorusuyla derecelendiren bu sözcükler sıfata dahil değildir. Bu sözcükle zarf ya da edat görevindedir. 4 derece vardır:
- Eşitlik Derecesi: ‘Kadar, gibi’ edatlarıyla yapılır.
Cennet kadar güzel vatan.
- Üstünlük Derecesi: ‘Daha, -den daha’ ile yapılır.
Daha zor bir ödev
- En Üstünlük Derecesi: ‘En’ sözcüğü ile olur.
En güzel ses
En kolay sınav
En çalışkan öğrenci
- Aşırılık Derecesi: ‘Çok, pek, hayli, oldukça, epeyce, fazla, fevkalade, ne, böylesine, ne kadar…’ gibi sözcüklerle yapılır.
Oldukça hızlı bir araba
Böylesine yararlı bir kitap
Çok zor ödev
Adlaşmış Sıfat: Niteleme sıfatının nitelediği isim söylenmezse, ismin aldığı ekler sıfata eklenmişse o niteleme sıfatı sıfat olmaktan çıkmış demektir. İsim gibi kullanılmıştır. Böyle sıfatlara adlaşmış sıfat denir. Yani bu sıfat artık addır.
Yüksekten korktuğunu bilmiyordum (Yüksekten = Yüksek yerden)
Kurunun yanında yaş da yanar.
Gökyüzü maviydi.
Yeşilin her tonunu bu dağlarda görenler, hayranlıklarını görmeyenlere anlatıyorlardı.
On öğrenciyi beşinci sırada aldık. (İkisi de sayı sıfatıdır.)
Evdeki eşyaları bahçedekilere ekledi. (Bahçedekilere = Bahçedeki eşyalara)
Hiçbirini kırmadı. (Adlaşmış sıfat değildir. ‘Hiçbirini’ kelimesi zamir görevindedir.
”Her şey , hiç kimse, nasıl biri, iyi biri, bir şey, hiçbir şey” Bu örneklerin hepsinde ilk sözcükler sıfat, ikinci sözcükler zamir görevindedir.
Niteleme sıfatlarını kısaca tanımlamak gerekirse, isme sorulan ”nasıl” sorusunun cevabıdır diyebiliriz.
B) Belirtme Sıfatları: Kpss Türkçe dersindeki sıfatlar konusunda yer alan belirtme sıfatları isimleri belirtmektedir. İsimlere ”hangi, kaç, kaçıncı, kaçar” gibi soruların sorulmasıyla bulunan sıfatlardır. Belirtme sıfatlarının 4 çeşidi vardır.
1) Sayı Sıfatları: İsimlerin sayılarını belirtir ve 5 çeşittir:
- Asıl Sayı Sıfatları: On elma, tek kitap, bir çift kalem, bir düzine… Kaç sorusu sorulur.
- Sıra Sayı Sıfatları: Onuncu, birinci, ilk, son, ortanca… Kaçıncı sorusu sorulur.
- Üleştirme Sayı Sıfatları: Birer, onar, üçer, beşer… Kaçar sorusu sorulur.
- Kesir Sayı Sıfatları: Yüzde on, çeyrek, yarım, bütün… Kaçta kaç sorusu sorulur.
- Topluluk Sayı sıfatları: İkiz, üçüz… Kaçız sorusu sorulur.
Örnek: Beşte birini aldım (ad almıştır)
Kapıda bir adam seni bekliyor.
Odada bir kişi kalmış
2) Belgisiz Sıfatlar: Belgisiz sıfatta isme ‘hangi’ sorusu sorulur ancak belli belirsiz isimleri belirtir.
Bütün ekmek => Ancak burada ‘bütün’ kesir sayı sıfatıdır.
Hiçbir öğrenciyi görmemiş => Hiçbirini görmemiş (İlkinde belgisiz sıfat, ikinci cümlede belgisiz zamir oluşmuş.)
Fazlasını istemem. => belgisiz zamir
Çoğu gün gelmedi => belgisiz zamir
Kimi gün gelmez => belgisiz zamir
Kimi ağzıma giriyor, kimi burnuma giriyor … 🙂 => belgisiz zamir
3) İşaret Sıfatları: İsme ‘hangi’ sorusu sorulur. İsimleri işaret yoluyla belirtir.
Bu iş, şu ev, o gün, böyle soru, şöyle iş, öyle durum, öteki gün, beriki sıra….
Öteki kişi gelsin => Öteki gelsin (İlk cümlede işaret sıfatı, ikinci cümlede işaret zamiri mevcut.)
Bu işaret sıfatlarından başka ‘-ki’ ekiyle türeyen işaret sıfatları da vardır. Ya ‘-deki’ ya da ‘-ki’ şeklinde eklenen bu ek o sözcüğü sıfat yapar.
Evdeki işler.
Evin önündeki arabalar.
‘-ki’ ekiyle türeyen işaret sıfatları isim gibi kullanıldığında adlaşmış sıfat yani ad olurlar.
Evdekileri, masadakini, dünküne, bugünkü….
4) Soru Sıfatları: Cümle içinde isimden önce gelen, isim çekim eki almayan o ismi soru yoluyla belirterek sıfat tamlaması oluşturan soru sözcükleridir.
Nasıl soru
Ne kadar para
Ne iş
Kaç kişi
Kaçar kişi
Kaçta kaç hisse
Neredeki ev
Kimdeki eşya
Hangi öğrenci gelecek? => Hangisi gelecek? (İlk cümlede soru sıfatı, ikinci cümlede soru zamiri mevcut.)
Hangi evde oturduğunu bilmiyorum.
Kaçar lira düştüğünü hesapladın mı? ( Burada soru anlamını -mı eki vermiştir)
Hangi derste yazılıyız? => Soru sıfatı
Hangisinin ödevi yok? => Soru zamiri
Ne kadar paran var? => Soru sıfatı
Ödevin ne kadarı bitti? => Soru zamiri
Kimdeki kitap güzel? => Soru sıfatı
Neredekini beğendin? => Soru zamiri
Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait sözcük türleri içindeki Sıfatlar konusunu tamamladık. Bir sonraki Kpss Türkçe dersimizin konusu Zamirler olacaktır.
Henüz Yorum Yazılmamış ilk yorumu sen yap