İsim Tamlaması | Ad Tamlamaları

Serkan Tekbaş — Wed, 04 Jan 2017 05:02:34 +0000

İsim Tamlaması konusu, bir önceki konuda sözcük türleri başlığından incelediğimiz adlar konusun devamındaki alt başlığı oluşturmaktadır. Bu bölümde İsim Tamlaması içeriğindeki belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması, zincirleme isim tamlaması ve takısız ad tamlaması konularını örneklerle açıklamaya çalışacağız.

İsim Tamlaması (Ad Tamlamaları)

1) Belirtili İsim Tamlaması: Hem tamlayanı hem de tamlananı tamlama eki almış olan isim tamlamalarıdır.

Örnekler

Telefonun şarjı

Bahçenin duvarı

Maçın sonucu

Belirtili isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:

Tamlayan kişi zamiri olabilir. Bu durumda tamlama ekleri zamire göre değişebilir.

Örnekler

Benim param

Senin defterin

Bizim sorumuz

Tamlayanı da tamlananı da zamir olabilir.

Örnekler

Buranın nesi

Böylelerinin sözü

Çocuğun kimsesi

Başa sıfat gelebilir. Yani tamlayan sıfat tamlaması olabilir.

Örnekler

Sihirli bahçenin

Beş sorunun cevabı

O evin sahibi

Araya sıfat gelebilir. Yani tamlanan sıfat tamlaması olabilir.

Örnek

Kitabın yırtık sayfası

Hem tamlayanı hem de tamlananı sıfat tamlaması olabilir.

Örnek

Şu dağın yüksek tepeleri

Fiilimsiler kullanılabilir.

Örnekler

Gelişinin saati

Konuşmanın bitmesi

Araya söz öbeği girebilir.

Örnekler

Benim size sözünü ettiğim kitabım

Hikayenin yarın anlatılacak kısmı

Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.

Örnekler

Sınıfın neşesi Hüsnü

Evin sahibi adam

Çocuğun söylediği söz

Tamlayan eki ‘-den’ olabilir.

Örnekler

Öğrencilerden beşi

Gelenlerden bazıları

Evlerden birkaçı

Tamlayanı ve tamlananı yer değiştirebilir.

Örnekler

Sözleri yarım kalmıştı şarkının

Dalları kırılmış yeşil ağacın

Genellikle tamlayanı kişi zamiri olanlarda tamlanan eki düşebilir.

Örnekler

Bizim ev…

Sizin sınıf…

Senin kitap…

Ali’nin araba…

Tamlayan ya da tamlanan ortak olabilir.

Örnekler

Çocuğun çantası ve ayakkabıları

Evin ve okulun sorunları

Tamlayanı Düşmüş İsim Tamlaması:

Tamlayanı, ”benim, senin, onun, bizim, sizin, onların” ise çoğu zaman söylenmez. Yani iyelik eki olan sözcükler bu şekilde tamlayanı düşmüş isim tamlaması olur.

Örnek: Sorularınızı bugün sorun

Tamlananı Düşmüş İsim Tamlaması:

Kimi zaman tamlayanı da söylenmeyebilir.

Örnek: Bu kitap öğretmeninmiş.

2) Belirtisiz İsim Tamlaması: Kpss Türkçe dersindeki bu ad tamlamasında tamlayan eki yoktur. Sadece tamlanan eki vardır.

Örnekler

Sokak lambası

Ev sahibi

Gün ortası

Belirtisiz isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:

Tamlayan sadece kendi zamiri olabilir.

Örnekler

Kendi evim

Kendi sorununuz

Kendi görüşleri

Kendi odası

Fiilimsiler yani eylemsiler kullanılabilir.

Örnekler

Çocuk ağlaması

Yürüyüş saati

Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.

Örnekler

Ev sahibi adam

Zeytin yeşili göz

El işi kazak

Başa gelen sıfat tamlamanın tamamına aittir.Dolayısıyla bir sıfatla nitelenen isim tamlaması olur.

Örnekler

Eski Muğla evleri

Şu test kitabı

Güzel tepsi böreği

Eğri kapı kolu

Tamlayan ve tamlanan başka bir tür sözcük olabilir.

Örnekler

Annem gibisi

Ya da edatı

Geliyorum fiili

Tamlayan bir cümle olabilir.

Örnekler

Bugünün işini yarına bırakma

Ne mutlu Türküm diyene

Her gün erken kalkmalısın

Not: Belirtisiz isim tamlamalarında, tamlayan ve tamlanan arasında çeşitli anlam ilgileri görülür.

Soru yağmuru (benzerlik ilgisi)

Sel baskını (sebep sonuç ilgisi)

Matematik defteri (amaç ilgisi)

Vişne reçeli (ana madde ilgisi)

Ege gezisi (Yer ilgisi)

Masa örtüsü (çeşitlilik ilgisi)

Belirtisiz ad tamlamasını sıfat tamlamasıyla karıştırmamalıyız. Sıfat tamlamasında tamlanan eki yoktur. Daha doğrusu hiç tamlama eki yoktur. Belirtisiz ad tamlamasında ise mutlaka tamlanan eki vardır.

Yorgunluk hissinden …. (Belirtisiz ad tamlaması)

Yorgun hislerden …. (Sıfat tamlaması)

3) Takısız Ad Tamlaması: Takısız isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan eki yoktur. Yani tamlamayı oluşturan iki isim tamlama ekleri almamıştır. Ayrıca tamlayan mutlaka somut bir varlık adıdır. Tamlayanın ya neyden yapıldığını ya da neye benzediğini belirtir.

Örnekler

Altın bilezik (neyden yapıldığı belirtiliyor)

Altın kalp (neye benzediği belirtiliyor)

Sıfat tamlaması da takısız ad tamlaması da tamlama ekleri almamaktadır. Bu yüzden bu ikisini birbirine karıştırmayınız.

Örnekler

Çelik tencere => Takısız ad tam.

Çelik tel => Takısız ad tam.

Çelik bilek => Takısız ad tam.

Solgun demet => Sıfat tam.

Gül demeti => Belirtisiz ad tam.

Gümüş dere => Takısız ad tam.

Asfalt yol => Takısız ad tam.

Asfalt yapımı => Belirtisiz ad tam.

Sonsuz yol => Sıfat tam.

Yün ceket => Takısız ad tam.

Tahta kafa => Takısız ad tam.

Taşlı yol => Sıfat tam.

Taş yol => Takısız ad tam.

‘Taştan yol, camdan kavanoz, kumdan kale’ cümlelerindeki kelimeler ismi sıfat yapan -den yapım eklerini almışlar ve sıfat tamlaması olmuşlardır.

4) Zincirleme İsim Tamlaması: Kpss Türkçe içindeki isim tamlaması konusunda işleyeceğimiz son başlık olan zincirleme ad tamlaması, en az üç isimden oluşan isim tamlamasıdır.

Tamlayanı ya da tamlananı ortak diğer isim tamlamalarıyla karıştırmamalıyız.

Çelik kapının kolu (Zincirleme ad tam.)

Çelik tencere ve bıçak (Tamlayanı ortak takısız ad tam.)

Zincirleme isim tamlamasında da zamirler, fiilimsiler girebilir. Araya söz öbeği girebilir ve yer değiştirebilir.

Örnekler

Hepimizin bu konudaki düşüncesinin tartışılması gerekiyor. (‘Hepimizin’ zamir, ‘bu konudaki…’ söz öbeği, ‘tartışılması’ fiilimsi)

Gülleri açmıyor artık gül bahçesinin.

Yüksek bahçe duvarının tahta kapısı.

Evin kapalı balkon kapısı.

Benim sana söylediğim sözün kısa özeti şudur…

Zincirleme isim tamlamasının tamlayan ve tamlananı vardır. Tamlayan ve tamlanan belirtili, belirtisiz, takısız tamlamalar şeklinde olabilir.

Örnekler

Bahçe duvarının sıvası => Tamlayanı b.siz isim tamlaması olan zincirleme is. tam.

Çocuk seslerinin güzelliği => Tamlayanı b.siz zinc. is. tam.

Evin kışlık ihtiyaçları => Tamlayanı belirtili tamlananı belirtisiz

Evin odunluk kapısı => Tamlayanı b.li tamlananı b.siz

Köpek havlamalarının bitmesi => Tamlayanı b.siz

Açlık sorununun kısaca giderilmesi => Tamlayanı b.siz

Çocuğun yükseklik korkusu => Tamlayanı b.li tamlananı b.siz

Korku filminin etkisi => Tamlayanı b.siz

Filmin korkunç sonu => Tamlayanı b.siz is. tam.

Bal tenekesinin açılmayan kapağı => Tamlayanı b.siz tamlananı sıfat tamlaması

Duygu selinin akışının kesilmesi => Tamlayanı b.siz is. tam.

Türkçenin dil yapısı => Tamlananı b.siz zincirleme is tam.

Türkçenin yapısal özelliği => Belirtili isim tamlaması

Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait İsim Tamlaması konusunu örneklerle beraber işledik. Bir sonraki konumuz sözcük türleri başlığının ikinci kısmı olan Sıfatlar olacaktır.

Bu yazı İsim Tamlaması | Ad Tamlamaları ilk olarak şurada görüldü: .