İhtiyaç belirleme teknikleri konusunda Deplhi tekniği (anket geliştirme), Progel (Dacum) tekniği, Meslek (iş) analizi, gözlem, görüşme, testler (ölçme araçları), kaynak tarama başlıkları ele alınacaktır. Bir önceki konuda İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları konusunu ele almıştık. İhtiyaç Belirleme Teknikleri konusu da  bir önceki konuya paralel olmakla beraber genelde KPSS konularında ve üniversitelerde aynı başlık altında incelenmektedir. Şimdi bu teknikleri açıklayalım.

İhtiyaç Belirleme Teknikleri

İhtiyaç belirleme yaklaşımlarından birine göre belirlenen bir ihtiyacı somutlaştırmak gerekir. Bu amaçla da İhtiyaç Belirleme Teknikleri kullanılır ve sonuçta bir değerlendirme yapılır. Bunlar aslında ihtiyaç analizi teknikleridir.

1. Delphi Tekniği: Bir konu ile ilgili seçilmiş uzman bir grubun akılcı bir yaklaşımla ortak görüşlerinin alınması sürecidir. Delphi tekniğinin olumlu yönleri ve kullanım alanlarına bakmadan önce temel özelliklerini inceleyelim:

• Ortak görüş ve düşünceleri belirlemek üzere bireylerden yazılı olarak alınan raporların değerlendirilmesine dayanır.
• Gelecekte nelerin nasıl olacağı üzerinde görüşlerin alınması esastır.
• Analitik yaklaşımla kullanılır.
• Tahmin ve varsayıma dayalıdır.
• Önce amaçlar belirlenir, gelecekte dönüşebileceği durum tahmin edilir.
• Ekonomiktir.
• Baskın görüşlerden etkilenmez.
• Konu dışına sapma engellenir.
• Kısa sürelidir.

Delphi Tekniğinin Olumlu Yönleri

• Bağımsız düşünmeyi sağlar.
• Ekonomiktir.
• Bir baskı altında kalınmadan görüşler açıklanabilir.
• Konu dışına çıkılmaz.

Delphi Tekniğinin Kullanım Alanları

• İhtiyaç Analazi.
• Politika.
• Eğitim.
• Pazar araştırması.
• Eğilimleri kestirme.
• Kurumların amaçlarının belirlenmesi.
• Standartların oluşturulması.

2. Progel (Dacum) Tekniği: Bir iş için gerekli işlemleri söz konusu işte bulunan deneyimli, uzman kişilerle birlikte belirleme sürecine progel tekniği denir. Özellikle eğitim çevrelerinde geliştirilen ve kullanılan bir tekniktir.

Progel tekniğinde mesleğin beceri profilleri çıkarılarak yeterlilik alanları belirlenir.

Bu teknikte meslekle ilgili tutum önemli değildir, beceri daha önemlidir. Ayrıca iş analizi çalışmalarına dayanır. İşin geçerli en gerekli işlemleri, işin ustaları tarafından belirlenir.

Progel (Dacum) Tekniğinin Kullanım Alanları

• Eğitim
• İş tanımları yapma
• Beceri testleri geliştirme
• Program geliştirme
• Öğrenci ya da işçi değerlendirme
• Rehberlik

Progel Tekniğinin İşleyişi

• Program ya da iş alanının belirlenmesi
• Beceri alanlarının belirlenmesi
• İşlemler ve bu işlemlerle geliştirilecek program kapsamının tanımlanması
• Beceri alanları ve işlemlerin gözden geçirilmesi
• Bilgi ve beceriye dayalı işlemlerin sıralanması
• İş için gerekli olan işlemlerin belirlenmesi
• İş için gerekli olan işlemlerin değerlendirilmesi

3. Meslek (İş) Analizi Tekniği: Meslek analizi tekniğinde iş ya da meslek fonksiyonlara ayrılır. Bu işler sıralı ve ayrıntılıdır. Bunlar bilgi, beceri, mesleki tutum ve alışkanlıklardan oluşmaktadır.

4. Gözlem: Genelde eğitimciler tarafından kullanılan gözlem tekniği okul merkezli bilgi ve araştırma verilerine dayalıdır. Gözlem tekniğinde olaylar gerçekleştiği ortamda incelenir ve ortaya çıkan ihtiyaçlar rahat tespit edilebilir.

5. Testler – Ölçme Araçları: En çok yararlanılan tekniktir. Ölçme araçları bireyde aranan özelliklerin ne kadarının var olduğunun saptanmasını sağlar. Testlerden ise daha çok öğrenme güçlüklerini ortaya çıkarmak amacıyla program başında ve program sürecinde yararlanılır.

6. Kaynak Tarama: Yazılı dokümanlar vasıtasıyla ihtiyacın belirlenmeye çalışılmasıdır. İhtiyaç Belirleme Teknikleri konusunun son ana başlığı olan Kaynak tarama tekniğinin özelliklerini sıralayalım:

• Son yıllardaki literatür ve eğilimler ortaya çıkarılmalıdır.
• Denetim yapan kişi ve kuruluşların hazırladıkları raporlar ihtiyaç analizinde kullanılabilir.
• Programın uygulanmasında sorunlar varsa bunlar programın geliştirilmesinde kullanılabilir.

Kaynak tarama tekniği 3 aşamada gerçekleşir:

a. Literatür Taraması: Son yıllardaki eğilimler, eğitim kurumları ve üniversitelerdeki eğitim programlarının gelişimi incelenebilir.

b. Raporların Değerlendirilmesi: İlköğretim ve bakanlık müfettişleri ile YÖK denetleme kurulunun hazırladıkları raporlar incelenebilir.

c. Mevcut Programın İncelenmesi: Mevcut programın eksik ve aksayan yönleri tespit edilerek hangi boyutların birbiriyle ilişkili olarak nasıl düzenlenebileceği düşünülebilir.

KPSS Eğitim Bilimlerinde yer alan Program Geliştirme dersine ait İhtiyaç Belirleme Teknikleri ve bu tekniklerin açıklamalarını irdeledik. Bir sonraki Kpss program geliştirme konusu program tasarısı hazırlama bölümünden Hedef olacaktır.

Bu yazı İhtiyaç Belirleme Teknikleri ilk olarak şurada görüldü: .