Gelişimin temel ilkeleri kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içinde yer almaktadır. Gelişimin evrensel ilkeleri vardır. Gelişimin temel ilkeleri bu sebeple kişiden kişiye veya toplumdan topluma değişiklik göstermez. Her birey gelişimini bu ilkelerle gerçekleştirmektedir.

Gelişimin Temel İlkeleri

1) Gelişim yordanabilir bir sıra izler. Bu sıra evrenseldir.

• Baştan ayağa.
• İçten dışa.

• Genelden özele.

• Basitten karmaşığa.

2) Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Bireysel farklılıkları tetikleyen en önemli etken çevredir.

Bireysel farklılıklar kalıtımsal (Cinsiyet, zeka üst düzeyi vb.) ve öğrenilmiş (Zekayı kullanma potansiyeli) olmak üzere ikiye ayrılır.

3) Gelişimde kritik dönemler vardır. Organizmanın bazı davranışları öğrenmeye eğilimli olduğu yaş aralıkları vardır. Dolayısıyla her davranışın kritik dönemi farklı gelişir.

4) Gelişim bir bütündür. Herhangi bir gelişim alanındaki farklılık diğer tüm gelişim alanlarını etkiler.

5) Gelişim süreklidir. Hiçbir gelişim alanı kesintiye uğramaz. Zaman zaman gelişim hızları fark edebilir.

6) Gelişim nöbetleşe devam eder.

7) Gelişim, kalıtım ve çevrenin ürünüdür. Yani gelişim sürecinde sadece kalıtım ya da sadece çevrenin etkisinden bahsedilemez. Kalıtım yoluyla gelen potansiyel çevre ile ortaya çıkar. Dolayısıyla bu ikili bir bütünü ve ürünü oluşturur.

8) Gelişimde telafi yoktur. Yani bir dönemde gerçekleştirilemeyen davranışlar ileride telafi edilemez sonuçlar doğurur.

9) Gelişim, zaman içinde giderek bireye özgü bir seyir izler.

10) Gelişimde, hızlı değişimin olduğu evrelerde çevresel faktörün etkisi artar. Aslında bu ilke kritik dönemi vurgulamaktadır.

11) Gelişim binişiklik özelliği gösterir.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersine ait gelişimin temel ilkeleri konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss gelişim psikolojisi konusu Gelişim Görevleri olacaktır.

Bu yazı Gelişimin Temel İlkeleri ilk olarak şurada görüldü: .

Gelişimi etkileyen faktörler kpss gelişim psikolojisi konuları içinde yer alan temel bilgilerden oluşmaktadır. Bir kişinin gelişimi, kalıtım ve çevre etkileşimi dahilinde gerçekleşmektedir. Burada bahsi geçen etkileşim de sürekli ve kalıcı özelliklerine sahiptir. Kalıtım, çevre ve zaman başlıklarını içine alan gelişimi etkileyen faktörler konusunu inceleyelim.

Gelişimi Etkileyen Faktörler

1) Kalıtım: Anne ve babadan bireye genetik yollarla geçen yetenek ve özelliklerin tümüne kalıtım denilmektedir. Kalıtım kişinin saç ya da göz rengi, boyu, zihinsel ve fiziksel yetenekleri, duygusal alanları ve fizyolojik yapısı gibi bir çok özelliği belirleyici temel faktördür.

Kpss gelişimi etkileyen faktörler içinde yer alan kalıtım eşey hücresi ile başlar. Annenin yumurta hücresi ile babanın sperm hücresinin eşey hücresi olarak birleşmesi sonucu zigot yani döllenmiş yumurta meydana gelmektedir. Yaşam bu zigot evresinde başlar. 23 kormozomdan oluşan eşey hücresinin sonuncu yani 23. hücresi cinsiyetle ilgilidir ve gonozom adını alır. Geride kalan diğer 22 koromozomun cinsiyetle alakası yoktur ve otonom adını alır.

Eşey hücrelerin birleşmesi sonucu ortaya 46 koromozom çıkar. Her bir kromozomda on binlerce gen bulunmaktadır. Bu genler de bireyin gelecekteki kalıtımsal özelliklerini programlar niteliktedir.

Kpss gelişimi etkileyen faktörler kalıtım başlığı alında önemli olan bir diğer başlık da genotip ve fenotip kavramlarıdır. Genotip anne ve babadan kalıtım yoluyla çocuğa geçen temel yapıtaşıdır. Genotip çevreden bağımsız olarak bireydeki kalıtımsal özelliklerin tümünü ifade eder. Fenotip ise, genotip ve çevresel etkenlerin bir araya gelmesiyle oluşan kavramdır.

Gelişimi etkileyen faktörler içinde yer alan kalıtım, organizmanın alt yapısını oluşturmaktadır. Bu bağlamda uzun boylu olan anne ve babadan, uzun boylu bir çocuk olması beklenir. Burada belirtilen boy da olabilir, zeka da olabilir, yetenek de olabilir.

Kalıtımsal özelliklerin bazıları baskın yani dominant, bazıları da çekinik yani resesif olabilmektedir. Baskın özellikler anne ya da babadan herhangi birine ait kalıtımsal özelliğin üste çıkması durumudur. Çekinik özelliğin gerçekleşmesi için de kalıtımsal özelliğin anne ve baba da benzer genler olması gereklidir.

Testesteron olarak adlandırılan erkeklik hormonu ve östrojen olarak adlandırılan kadınlık hormonu hem erkek hem de kadınlarda bulunmaktadır. Fakat bunların oranları çok farklıdır. Şöyle ki, testesteron erkekler de yüksek kadınlarda düşük miktarda, östrojen ise kadınlar yüksek erkeklerde düşük miktarda görülmektedir. Bu hormonlar cinsiyet organlarının gelişimini ve ikincil cinsiyet karakterlerini belirlemektedir.

2) Çevre: Gelişimi etkileyen faktörler içinde yer alan çevre, bireyin doğuştan getirdiği özelliklerin ortaya çıkmasına olanak sağlayan ya da sınırlandıran faktörleri içermektedir. Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi için önemli bir yere sahip olan çevreyi 3 başlık altında inceleyebiliriz.

• Doğum Öncesi Çevre: Annenin aldığı ilaç, alkol, radyasyona maruz kalma, akraba evliliği gibi etkenler, gelişimi etkileyen faktörler içindeki doğum öncesi çevresel değişkenlerdir.
• Doğum Sırasında Çevre: Çocuğun oksijensiz kalması ya da doğum anında kordonun dolanması gibi çevresel değişkenlerdir.
• Doğum Sonrası Çevre: Ailenin ekonomik durumu, sosyal durumu, çocuklarına davranış tarzları, ailenin dağılması, çocuğun geçirdiği hastalıklar, çocukların doğuş sırası gibi binlerce değişkenden oluşan doğum sonrası çevre, gelişimi etkileyen faktörler içinde yer alır.

3) Zaman: Kpss gelişim psikolojisi içinde yer alan gelişimi etkileyen faktörler konusundaki son başlık da zaman başlığıdır.

• Kritik Dönem: Belirli bir kazanımın sağlanabilmesi için çevre etkisinin en yoğun olduğu zaman dilimine kritik dönem denilmektedir. Birey bazı gelişim dönemlerinde belirli kazanımlar için yüksek duyarlığa sahiptir. Bu dönemlerde uygun çevre koşulları sağlanırsa kazanım daha çabuk yönde gerçekleşir. Eğer bu dönemde uygun çevre koşulları sağlanmazsa, ilerde kazanım gerçekleşse bile istenildiği kadar etkili olamaz. Bu zaman aralıklarının tümüne kritik dönem adı verilmektedir.

• Tarihsel Zaman: Bireyin içinde yaşadığı zaman diliminde gerçekleşen önemli olayların, bireyin gelişim sürecindeki etkisidir. İnsanların davranışları ve ilgileri, savaş, teknoloji, moda, düşünce akımları gibi olgulara bağlı olarak değişebilir ve gelişebilir.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi dersine ait gelişimi etkileyen faktörler konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss gelişim psikolojisi konusu Gelişimin Temel İlkeleri olacaktır.

Bu yazı Gelişimi Etkileyen Faktörler ilk olarak şurada görüldü: .