Sistematik Duyarsızlaştırma | Karşıt Koşullanma

Serkan Tekbaş — Thu, 30 May 2013 01:59:22 +0000

Sistematik duyarsızlaştırma, sönmesini bekleme, alışmaya tabi tutma, karşıt koşullanma, itici uyarıcıya koşullanma ve karşı karşıya getirme kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma tepkilerinin ortadan kaldırılması için kullanılan yöntemlerdir. Şimdi bu kavramları açıklayalım.

Sistematik Duyarsızlaştırma

Kpss öğrenme psikolojisi içindeki sistematik duyarsızlaştırma, belli bir uyaranla sürekli ve sistemli karşılaşma sonucu tepkinin azalmasını ifade eder. Sistematik duyarsızlaştırma uygulandığında bir durumun ortadan kalkması söz konusudur.

Bir başka tanımla sistematik duyarsızlaştırma, organizmanın korku duyduğu, istemediği uyarıcının zaman içinde yavaş yavaş ve aşama aşama organizmaya yaklaştırılması sonucu korkunun ya da istenmeyen davranışın ortadan kaldırılmasıdır.

Sistematik duyarsızlaştırma ile kademeli yaklaşma birbiriyle karıştırılmamalıdır. Kademeli yaklaşma edimsel koşullanma içinde geçer ve bir davranışın kazandırılması olarak ifade edilir. Ayrıca sistematik duyarsızlaştırma pekiştirme içermez ve belli bir davranışın ortadan kaldırılmasını hedefler. Ancak kademeli yaklaşma pekiştirme içerir ve bir davranışın kazandırılması hedeflenir.

Topluluk önünde konuşma yapmaktan korkan bir öğrenciye önce 2-3 kişi önünde konuşma yaptırılır, daha sonra 5-6 kişi, daha sonra 10 ve en son 20 kişi önünde konuşma yaptırılarak bu korkusu ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Karşıt Koşullanma (Ters Koşullanma)

Kpss öğrenme psikolojisi dersindeki karşıt koşullanma, belli bir tepkiye neden olan koşullu uyarıcının, karşıt bir tepkiye neden olan bir uyarıcıyla bağlantı kurulması sonucu istenmeyen tepkinin tersine çevrilmesini sağlar. Bir başka deyişle karşıt koşullanma, koşullu uyarıcı, istenmeyen koşullu tepki yerine zıt tepki yaratan uyarıcı ile eşlenmesidir. Kaşır koşullanmada nötr uyarıcı yoktur, sönme de yoktur. Tepki değişmesi vardır.

Asık suratlı öğretmenlerden dolayı okuldan nefret eden bir öğrencinin, güler yüzlü başka bir öğretmen sayesinde okulunu sevmesi karşıt koşullanma örneğidir.

Karşıt koşullanma ile korku koşullanması aynı şey değildir. Korku koşullanması sevilen bir durumun korkuya çevrilmesidir.

İtici Uyarıcıya Koşullanma

Uyarıcının çekiciliğinin azaltılması için organizmadan habersiz, uyarıcının başka bir itici uyarıcıyla birlikte verilmesidir.

Alkol bağımlısı olan birinin alkolünün içine habersiz bir şekilde mide bulantısı hapının atılması.

Karşı Karşıya Getirme (Maruz Bırakma)

Organizmanın korku duyduğu bir uyarıcıyla bir süre aynı ortamda kalması sağlanır. Böylece korku tepkisi ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Köpeklerden korkan bir çocuk köpeklerle dolu bir odada belli bir süre bırakılır ve belli aralıklarla bu tekrarlanır. Böylece çocuğun köpeklerden korkması ortadan kalkabilir.

Sistematik duyarsızlaştırma ile karıştırılmamalıdır. Çünkü karşı karşıya getirme yönteminde herhangi bir aşamalılık söz konusu değildir.

Sönme ve Alışma

Klasik koşullanmada tepkilerin ortadan kaldırılması için uygulanan yöntemlerden biri de davranışın sönmesini beklemedir. Koşulsuz uyarıcının ortamdan çekilmesi yani davranışın pekiştirilmemesi durumunda sönme gerçekleşir ve tepki ortadan kalkar.

Bir başka yöntem de alışmaya tabi tutmadır. Bu da koşullu uyarıcının şiddetini sabitlemekle gerçekleşir. Sönme ve alışma kavramları için daha derin bilgileri klasik koşullanma ilkeleri içinde bulabilirsiniz.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi dersine ait klasik koşullanmada tepkilerin ortadan kaldırılma yöntemleri tamamlanmıştır. Bir sonraki öğrenme psikolojisi konusu Tepkisel Koşullanma Özellikleri ve Tepkisel Koşullanmayı Etkileyen Faktörler olacaktır.

Bu yazı Sistematik Duyarsızlaştırma | Karşıt Koşullanma ilk olarak şurada görüldü: .

Klasik Koşullanma İlkeleri

Serkan Tekbaş — Thu, 30 May 2013 01:57:59 +0000

Klasik koşullanma ilkeleri kpss öğrenme psikolojisi içinde işlenmektedir. Bu bölümde klasik koşullanma ilkeleri içinde olan bitişiklik, habercilik, olumlu habercilik, olumsuz habercilik, pekiştirme, alışma, alfa tepkisi, sönme ve kendiliğinden geri gelme kavramlarını işleyeceğiz.

Klasik Koşullanma İlkeleri

Kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde ilk olarak bitişiklik kavramıyla başlıyoruz.

Bitişiklik: Koşullanmanın oluşması için koşullu ve koşulsuz uyarıcının kısa süre içerisinde verilmesidir. Aradaki zaman ne kadar kısa ise koşullanma o kadar çabuk ve güçlü gelişecektir.

Garcia bu ilkeyi yıkacaktır.

Habercilik (Uyaran Sıralaması): Rescorla tarafından ortaya konulan habercilik, bir uyarandan sonra yeni bir uyaran geleceğine ya da uyaranın kesileceğine dair koşullanmasıdır.

Olumlu Habercilik (İleriye Koşullanma): Kendisinden sonra koşulsuz uyarıcının geleceğine dair haber vermesidir. Diğer adı da ileriye dönük koşullanma olan olumlu habercilikte, önce koşullu uyarıcı sonra koşulsuz uyarıcı vardır.

Zil + Et (Koşulsuz uyarıcı) > Olumlu habercilik.

Zil + Elektrik Şoku (Koşulsuz uyarıcı) > Olumlu habercilik.

Olumsuz Habercilik (Geriye Koşullanma): Bir uyarıcının koşulsuz uyarıcının kesileceğine dair haber vermesidir. Diğer adı da geriye dönük koşullanmadır.

Zil çalınca dersin biteceğinin haber verilmesi > Olumsuz habercilik.

Rescorla’ya göre, koşullanmada uyaran sırası önemli değildir. Bu ilk kez ortaya konulan bir düşüncedir. Ayrıca koşulsuz uyarıcı önce gelse bile koşullanma gerçekleşmektedir.

Pekiştirme: Kpss öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde yer alan pekiştirme kavramı koşulsuz uyarıcının pekiştireç görevi üstlenmesiyle gerçekleşir. Klasik koşullanmada pekiştireç yani koşulsuz uyarıcı organizmanın tepkisinden önce verilmelidir.

Zil sesinin hemen ardından et verilmesi sırasında oluşan klasik koşullanmada et, koşulsuz uyarıcı olduğu gibi aynı zamanda pekiştirme görevi üstlenmektedir.

Birincil Pekiştireç: Öğrenilmemiştir ve koşulsuz uyarıcının kendisidir.

Et, çikolata, elektrik şoku vs.

İkincil Pekiştireç: Öğrenilmiştir ve koşullu uyarıcının kendisidir.

Zil sesi, para, okul vs.

Alışma: Klasik koşullan ilkeleri içindeki alışma, bir uyarıcıyla sürekli karşılaşma durumunda organizmanın bu uyarıcıya karşı duyarlılığını yitirmesidir. Organizmanın bir uyarıcıya eskisinden daha az tepki vermesidir.

Edimsel koşullanma içinde de alışma kavramı vardır ancak değişik şekilde tanımlanacaktır.

Zil sesine salya tepkisi veren köpeğe uzun bir süre sonra sadece zil sesi verilir ve ardından et verilmezse, köpek zil sesine daha az salya salgılamaya başlar.

Alfa Tepkisi: Organizmanın beklenen tepkiye benzer olarak vereceği her tepkiye alfa tepkisi denir.

Zil sesinden sonra birkaç kez et verilir. Daha sonraki zil seslerinde köpek salya salgılamak yerine zil sesine dikkatini verir ve o yöne doğru odaklanır. Bu yakın tepkiye alfa tepkisi denir.

Sönme (Deneysel Çözülme): Koşulsuz uyarıcının ortamdan çekilmesi durumunda davranışın bırakılmasıdır.

Zil sesinden sonra et verilmemesi durumunda bir süre sonra köpek salya salgılamaz. Sönme gerçekleşir.

Kendiliğinden Geri Gelme: Sönmüş bir tepkinin sonra tekrardan ortaya çıkmasıdır. Yani koşulsuz uyarıcı verilmeden davranışın gerçekleştirilmesidir.

Kendiliğinden geri gelme sönmüş bir tepkinin yok olmadığının da kanıtıdır.

Zil sesine salya tepkisi vermeyi bırakan köpek uzun bir süre sonra zil sesine salya tepkisi verirse kendiliğinden geri gelme gerçekleşir.

Kpss eğitim bilimleri öğrenme psikolojisi klasik koşullanma ilkeleri içinde yer alan habercilik, olumlu habercilik, olumsuz habercilik, pekiştirme, alışma, alfa tepkisi, sönme ve kendiliğinden geri gelme kavramları tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss öğrenme psikolojisi konusu Klasik Koşullanma İlkeleri içinde yer alan genelleme, ayırt etme, korku koşullanması, geçici koşullanma, birden fazla uyarıcıya koşullanma, engelleme ve gölgeleme kavramları olacaktır.

Bu yazı Klasik Koşullanma İlkeleri ilk olarak şurada görüldü: .