Önceki konumuzda kpss coğrafya dersi konusu olan Türkiye’de karstik Şekillerini inceledik. Sıradaki konumuzda ise Türkiye’nin yer şekilleri başlığı altında inceleyeceğimiz Türkiye’de Rüzgârların, Buzulların, Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer şekillerini inceleyeceğiz.

Türkiye’de Rüzgarların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Türkiye’nin yer şekilleri konusunda ilk olarak rüzgarların oluşturduğu yer şekillerine Kurak ve yarı kurak bölgelerde yeryüzü şekillerinden en önemli dış etken rüzgardır. Rüzgarlar kopardıkları parçaları havada çarptırarak aşındırma ve bunları biriktirme yoluyla etkili olurlar. Bu etki iklim, bitki örtüsü, arazinin yapısı ve rüzgar hızıyla ilgili faktörlere bağlıdır.

Ülkemizde rüzgarlar iç bölgelerde daha etkilidir.  Çünkü bu bölgelerde arazi çıplak ve bitki örtüsü tahrip edilmiş haldedir. Bu nedenle ülkemizde iç bölgelerde rüzgar erozyonu artmıştır.

Türkiye’de Buzulların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Türkiye’nin yer şekilleri konusunda buzulların oluşturduğu şekiller iklim bölgelerine, yer şekillerine ve yükseltiye göre çeşitli tiplere ayrılır.

1. Takke Buzulu: Dağların tepelerini örten buzuldur. 
   Örneğin Büyük Ağrı dağının tepesindeki buzul.
2. Sirk Buzulu: Dağların tepelerindeki çukurlara gizlenmiş buzullardır. 
   Cilo, Kaçkar dağlarında görülür.
3. Vadi Buzulu: Sirklerden oluşan buzulların vadiyi kaplamasıyla oluşur. 
   En güzel örneği Cilo (Buzul) dağı üzerindedir.
4. Sirk Gölü: Türkiye’de en yaygın buzul şekilleri, sirkler ve buzul vadilerdir. Sirk buzulların olduğu yerde oluşan küçük çukurlardır. İçlerinde eriyen kar ve buz suları birikir.
5. Buzul Vadi: Buzul vadileri akarsu vadilerinden farklıdır. Enine profilleri U biçimindedir.
6. Hörgüç Kaya: Vadi boyunca aşağıya inen buzulların tamamen aşındırdığı sert kayalar çizilme ile zımparalanmış görünüme kavuşur. Deve hörgücüne benzeyen bu şekillere hörgüç kaya denir.
7. Moren: Vadilerdeki buzullar yatakları boyunca ilerlerken kazdıkları alanlardan kopardıkları taş ve çakılları biriktirerek moren setlerini oluşturur.

Türkiye’de Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer Şekilleri

Kpss genel kültür coğrafya dersinde Türkiye’nin yer şekilleri konusunda şimdiki işleyeceğimiz konu Türkiye’de dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleridir. Dalgalar  kıyılarda aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri yaparak çeşitli şekiller oluşturur. Kıyılarımızda dalga biriktirmesi ve aşındırmasından kaynaklı şekiller oluşur.

1. Falezler (Yalıyarlar): Yüksek kıyılarda dalgaların etkisi ile kıyıların alt kısımları aşınır ve bazı oyuklar oluşur. Bu oyuklar büyüyerek tavanları çöker ve denize dik kıyılar meydana gelir. 
   Ülkemizde falezler yaygın olarak Karadeniz kıyılarında oluşmuştur.
2. Lagün : Koyların önünde oluşan kıyı kordonları zamanla birleşip koyun önünü tamamen kapatır ve denizle olan bağlantısını keser. Bu şekilde oluşan göllere Lagün denir. 
   Büyük ve Küçükçekmece gölleri, Durusu, Akyatan gölü en güzel örnekleridir.
3. Kıyı Kordonu (Kıyı seti) Gölü: dalgalar ve kıyı akıntıları taşıdıkları malzemeyi koyların kenarında biriktirip çıkıntılar oluştururlar. Bunlara kıyı oku denir.
4. Tombolo (Saplı ada): Açıktaki bir adanın denize doğru gelişen kıyı oklarıyla ana karaya bağlanması ile oluşur. 
   Kapıdağ yarımadası ve Sinop tombolosu en güzel örnekleridir.
5. Plajlar (Kumsallar): Dalga hareketiyle kopan parçalar ileri geri hareketleri sonucunda ufalanarak kum haline dönüşür. Bu kumlar kıyılarda birikerek alçak kıyılarda kumsalları oluşturur.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye’nin Yer şekilleri konusuna ait Türkiye’de Rüzgarların, Buzulların, Dalga ve Akıntıların Oluşturduğu Yer şekilleri konusunu işledik. Bir sonraki kpss coğrafya konumuz Ülkemizdeki Kıyı Tipleri olacaktır.

Bu yazı Türkiye’nin Yer Şekilleri ilk olarak şurada görüldü: .