Temel hak ve ödevler konusu temel hak ve hürriyetlerin niteliği, kötüye kullanılması veya kullanılamaması, durdurulması ve yabancıların durumu gibi alt başlıklarla beraber irdelenmektedir. Temel hak ve ödevler konumuzda anayasada belirlenmiş vatandaşlık hak ve ödevlerini ve  çeşitlerini inceleyeceğiz. Karışık ve anlaması zor bir konu olduğu ön yargısı oluşan konulardan biri olmakla birlikte aslında günlük hayatımızla iç içe olan maddeleri daha iyi kavrayacağız. Önceki konumuzda kpss vatandaşlık dersi 1982 Anayasasına Giriş ikinci bölümünü incelemiştik. Sıradaki konumuzda ise Temel Hak ve Ödevler konusunu işleyeceğiz.

Temel Hak ve Ödevler

Aynı vatan toprağını paylaşan, aynı devlet vatandaşı olan her bireye vatandaş denir. Herkes kişiliğine bağlı, dokunulup, devredilemez, vazgeçilemez, temel hak ve hürriyete sahiptir.

Temel Hak ve Ödevlerle İlgili Genel Hükümler

1.Temel hak ve hürriyetlerin niteliği

Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını içerir.

2.Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılması   

Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmadan sadece anayasanın ilgili maddelerinde belirtilmiş nedenlere bağlı olarak kanunla sınırlandırılabilir. Sınırlamalar anayasanın özüne ve ruhuna, demokratik toplum düzenine, laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine uygun olmak zorundadır.

3.Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması

Anayasada yer alan hiçbir hak ve hürriyet , Devletin ülke ve milleti ile bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayalı demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler olarak kullanılamaz.

Hiçbir anayasa hükmü, Devlete veya kişilere tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilip sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı sağlayacak biçimde yorumlanamaz.

Bu hükümlere karşı faaliyette bulananlar hakkında uygulanacak işlemler kanunla düzenlenir.

4.Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması

Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde, uluslararası  hukuktan doğan ilkeler ihlal edilmemek haydı ile gerekli ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. Ya da bunlar için anayasada öngörülen güvencelerle aykırı tedbirler alınabilir.

Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da savaş hukukuna uygun fiiller neticesinde ortaya çıkan ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi varlığının bütününe dokunulamaz. Temel hak ve ödevler çerçevesinde kimse din, vicdan, düşünce ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz ve bunlardan dolayı suçlanamaz. Suç ve cezalar geçmişe ve geriye yürütülemez.  Suçluluğu mahkeme kararı ile belirleninceye kadar kimse suçlu sayılamaz. Bu temel hak ve ödevlerin kazandırdığı bir haktır.

5.Yabancıların durumu

Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletler arası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.

Kpss genel kültür vatandaşlık dersine ait Temel Hak ve Ödevler konusunu işledik. Temel niteliklerini incelediğimiz vatandaşlık hak ve ödevlerinin, alanlarına göre detaylı incelemesini devam eden konularımızda işleyeceğiz. Bir sonraki kpss vatandaşlık dersi konumuz Kişinin Hakları ve Ödevleri olacaktır.

Bu yazı Temel Hak ve Ödevler ilk olarak şurada görüldü: .